Ποιό ήταν (και είναι) το στρατηγικό πλάνο της ψυχιατρικής;
Ποιοί οι στόχοι; Μέχρι που έχουν φτάσει; Πώς και πού εφαρμόζεται; Ποιά είναι η αληθινή σχέση ψυχιατρικής και πολιτικής; Η ψυχιατρική έχει επιβάλλει σε ημερήσια διάταξη τον έλεγχο, τη δύναμη και την κυριαρχία σε μια ανυποψίαστη κοινωνία για πάνω από 60 χρόνια, εισβάλλοντας στους τομείς της δικαιοσύνης, της εκπαίδευσης, της ιατρικής, της πολιτικής και πολλών άλλων. ΠΙΣΤΕΥΕΙΣ ΟΤΙ Η ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΣΕΝΑ; ΑΠΟΚΤΗΣΕ ΤΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ - ΜΑΘΕ ΤΗΝ ΑΛΗΘΕΙΑ! ΚΑΙ ΞΑΝΑΣΚΕΨΟΥ ΤΟ!
Σχόλιο : Ο Ιατρός των ψυχών και των σωμάτων ημών
είναι 'Ενας : ο Κύριος, των ψυχών και των σωμάτων ημών.
“ΕΓΧΕΙΡΗΣΕΙΣ” ΣΤΗΝ
ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ;" του κ. Λέοντα Μπράνγκ
Θεολόγου
Εκτιμάται ότι 54 000 καρδιές μεταμοσχεύθηκαν μέχρι
τώρα σε όλο τον κόσμο. Περίπου 470.000 άνθρωποι στον 20ο αιώνα δέχτηκαν νεφρό,
74.000 ήπαρ και 10.000 πνεύμονα. Όπως δείχνουν οι αριθμοί αυτοί, οι
μεταμοσχεύσεις έχουν γίνει πια ρουτίνα στην ιατρική. Αλλά τι γίνεται με τις
επιπτώσεις των μεταμοσχεύσεων στην ψυχική κατάσταση των ληπτών; Μέχρι το τέλος
του 20ού αιώνα το επιστημονικό ενδιαφέρον σχεδόν αποκλειστικά ήταν στραμμένο στα
βιοτεχνολογικά προβλήματα αυτής της χειρουργικής. Μόλις τα τελευταία δεκαπέντε
χρόνια γίνεται αντικείμενο μελέτης και η ζωή των ληπτών μετά τη
μεταμόσχευση.
Ιδιαίτερα διαφωτιστικό για την
έρευνα αυτή είναι το άρθρο του Joseph Scheppach με τίτλο «Συνοδεύει η ψυχή (το
μόσχευμα);» στο γερμανικό περιοδικό «P. M. Magazin» 04/2005. Ο Scheppach
στηρίζεται στο άρθρο αυτό σε ένα ικανό αριθμό ερευνητών. Ενδεικτικά
αναφέρω:
α) τον Αμερικανό καρδιολόγο Dr. Paul Pearsall, ο οποίος
ερεύνησε και διασταύρωσε τα στοιχεία σε παραπάνω από 100 λήπτες καρδιάς, που
ισχυρίζονταν ότι αισθανονται ένα σύνδεσμο με το δότη, δημοσιεύοντας 17
περιπτώσεις στο περιοδικό «Journal of Near-Death Studies», τόμ. 20, Άνοιξη
2002.
γ)
τον Γερμανό ερευνητή μεταμοσχεύσεων Kurt Stapenhorst, ο οποίος συνέγραψε το έργο
«Δυσάρεστες πλευρές της ιατρικής των μεταμοσχεύσεων» Van den Hoeck &
Ruprecht, 1999
δ) την ψυχοθεραπεύτρια Elisabeth Wellendorf, η οποία
στο έργο της «Η ζωή με την καρδιά ενός άλλου. Οι ψυχικές συνέπειες των
μεταμοσχεύσεων», Stuttgart 1998, περιγράφει την ψυχοθεραπευτική εργασία της με
λήπτες μοσχευμάτων και τις οικογένειές τους.
Η μεγάλη επιτυχία στις
μεταμοσχεύσεις από καθαρά ιατρικής πλευράς –ακόμα και σε μεταμοσχεύσεις καρδιάς
το 80% των ληπτών επιβιώνει το πρώτο χρόνο, το 70% την πρώτη πενταετία και το
προσδόκιμο ζωής μετά την μεταμόσχευση κατά μέσον όρο είναι περίπου δώδεκα
χρόνια– παράγει, όπως φανερώνουν αυτές οι μελέτες, έναν αντίστοιχα μεγάλο αριθμό
τεράστιων ψυχικών προβλημάτων.
Σύμφωνα με μια μελέτη της
Πανεπιστημιακής Κλινικής του Αννόβερου, και μόνο η σκέψη να δεχθούν όργανο από
έναν αυτόχειρα ή έναν εγκληματία δημιουργεί δυσφορία στο ένα τρίτο των ασθενών
που βρίσκονται στην αναμονή για μόσχευμα, η δε προοπτική να δεχθούν ιστούς ή
όργανα από ζώα απορρίπτεται από το 50%.
Πως όμως διαμορφώνεται από
πλευράς ψυχικών προβλημάτων η πραγματικότητα, η ζωή των ανθρώπων, στους οποίους
έχει γίνει μεταμόσχευση, ιδίως μεταμόσχευση καρδιάς;
Ιδιαίτερη
βαρύτητα κατέχει ο ενδόμυχος φόβος της απόρριψης του μοσχεύματος. Εντείνεται με
την εφ’ όρου ζωής λήψη φαρμάκων για τη μη απόρριψη του μοσχεύματος όπως και τις
συχνές, ιδίως στην αρχή, διαγνωστικές εξετάσεις απόρριψης. Συνοδεύεται φυσικά
πολλές φορές από μια έντονη φοβία για τα μικρόβια και τους ιούς αλλά και γενικά
για κάθε είδος μόλυνσης, επειδή με τη συνεχή λήψη των φαρμάκων εναντίον της
απόρριψης καταστέλλεται η άμυνα του dργανισμού, το ανοσοποιητικό σύστημα του
λήπτη.
Μια άλλη πολύ ουσιαστική δυσκολία γεννάται σε πολλούς από το
πρόβλημα ταύτισης με το νέο όργανο που έχουν δεχθεί, ιδίως στην περίπτωση της
καρδιάς, η οποία θεωρείται από την πλειοψηφία των ανθρώπων συμβολικά ως έδρα των
συναισθημάτων και της προσωπικότητας.
Επί πλέον, ήδη πρίν από την
μεταμόσχευση, αρκετοί λήπτες έχουν να αντιμετωπίσουν έντονα αισθήματα ενοχής και
εντροπής, επειδή πραγματικότητα περιμένουν να πεθανει ένας άλλος άνθρωπος,
προκειμένου οι ίδιοι να έχουν μια ελπίδα επιβίωσης. Το ίδιο ισχύει φυσικά και
μετά τη μεταμόσχευση, δεδομένου ότι τελικά χρειάστηκε να πεθανει ένας άνθρωπος
για να επιζήσουν οι ίδιοι.
Σε ένα μεγάλο αριθμό ληπτών βιώνεται
έντονα η λαχτάρα να μάθουν περισσότερα πράγματα για τον δότη, την ηλικία του,
τις συνθήκες θανάτου του, το τι άνθρωπος ήταν, και να ευχαριστήσουν τους
συγγενείς του. Συχνά και μόνο η γνώση ότι ο δότης ήταν άλλου φύλου, μπορεί ήδη
να δημιουργήσει κρίση ταυτότητας. Π.χ. άνδρες που δέχτηκαν μια γυναικεία καρδιά
εξέφρασαν την αίσθηση ότι παρέλαβαν κάτι αδύναμο, κάτι εύθραυστο.
Το
βασικότερο πρόβλημα όμως που κυριολεκτικά διαταράσσει πολλούς λήπτες –ιδίως
καρδιάς– εντοπίζεται στην έντονη αίσθηση ότι με το μοσχευμένο όργανο δέχθηκαν
πλευρές της προσωπικότητας του δότη. Και σε αρκετές περιπτώσεις δεν παραμένει
απλώς αίσθηση αλλά διασταυρώνεται και επιβεβαιώνεται: διαπιστώνουν ότι τρόπον
τινα έχουν «κληρονομήσει» προτιμήσεις, απέχθειες, αναμνήσεις, φοβίες και
επιθυμίες των δοτών.
Ιδιαίτερα εντυπωσιακά είναι τα εξής
παραδείγματα:
1. Για την 48χρονη χορεύτρια Claire Sylvia μετά από
μεταμόσχευση καρδιάς και πνεύμονα ξεκιναει μια νέα ζωή –αυτή την αίσθηση
εκφράζουν οι χιλιάδες άνθρωποι, που έχουν δεχθεί μια «νέα» καρδιά, την καρδιά
ενός συνανθρώπου τους. Αλλά τι είδος ζωή; Η Claire αποκτάει εντελώς ξένες προς
αυτήν πτυχές χαρακτήρα και νέες προτιμήσεις. Τις εμπειρίες της καταθέτει η ίδια
στο βιβλίο «A Change of Heart: A Memoir», Νέα Υόρκη 1998, το οποίο συνέγραψε
μαζί με τον William Novak. Με την πρώτη ευκαιρία παραγγέλνει μια μπύρα, τρώει σε
εστιατόριο fast-food, διαλέγει κοτομπουκιές –πράγματα δηλαδή που της ήταν
εντελώς ξένα. Επίσης, της έχει κοπεί η διάθεση να μαγειρεύει, αισθανεται μια
ασυνήθιστη σωματική αντοχή και πολύ ενέργεια. Αντί να κρυώνει, μια συνηθισμένη
εμπειρία από παλαιά, τώρα ιδρώνει συχνα και νιώθει μια διέγερση μέσα
της.
Πέντε μήνες μετά την εγχείρηση αρχίζει την αναζήτηση του δότη.
Τελικά βρίσκει την οικογένεια του Tim, του 18χρονου δότη της, ο οποίος σκοτώθηκε
σε ατύχημα με μοτοσικλέτα. Η επίσκεψη στην οικογένεια καταλήγει σε εμπειρία σόκ.
Η μπύρα άρεσε πολύ στον Tim και οι κοτοπουκιές ήταν το αγαπημένο του
φαγητό.
Παρακινούμενη από μια ανεξήγητη εσωτερική επιθυμία, η Claire
πραγματοποιεί ένα ταξίδι στην Γαλλία, μια χώρα που πρίν από την εγχείρηση ποτέ
δεν την ενδιέφερε. Με το ταξίδι στην Γαλλία, ο Tim «επέστρεψε στην χώρα των
προγόνων του –αν και το συνειδητοποίησα κάπως αργότερα», γράφει στο βιβλίο
της.
Προκειμένου να αντιμετωπίσει πιο ευκολα και όχι κλεισμένη στον
εαυτό της αυτές τις εμπειρίες, δημιουργεί μια ομάδα από έξι λήπτες καρδιάς.
Πράγματι, όπως σημειώνει, ήταν ανακούφιση για όλους να εκφράσουν αυτό που τους
απασχολούσε: «τον τρόμο, τα αισθήματα ενοχής, τη συμφορά, που προξένησε αυτό το
φοβερό γεγονός του τεμαχισμού και της επανασύνθεσης» του εαυτού τους. Όλοι
αισθανονταν την νέα καρδιά ως κάτι αυτόνομο, ένα «ξένο σώμα», ως μια «ξένη
παρουσία» στον εαυτό τους.
Με την πάροδο του χρόνου η Claire
καταλήγει στην εσωτερική πεποίθηση, ότι πλέον βρήκε την νέα της ταυτότητα, «ένα
είδος τρίτης οντότητας, που ήταν ούτε η παλαιά Claire, οmτε ο νέος Tim, αλλά
κάτι σαν συνδυασμός αυτών των δύο».
2. Η B. Bunzel αναφέρει κάτι
παρόμοιο: Σε μια γυναίκα μετά από μεταμόσχευση καρδιάς, διατηρήθηκε επί μήνες η
εξής εμπειρία: «Κατά ένα τρόπο που δύσκολα μπορεί περισσότερο να περιγραφεί, η
αίσθηση του εαυτού μου είχε μεταβληθεί σε ένα είδος Εμείς. Μερικές φορές
αισθανόμουν, σαν να μοιράζω το σώμα μου με ένα δεύτερο πρόσωπο».
3.
Αναμεσα στα περιστατικά που δημοσίευσε ο P. Pearsall, ιδιαίτερα εντυπωσιακά
είναι τα εξής:
Η 8χρονη Danielle, η οποία πρίν από τη μεταμόσχευση
δεν έδειξε καμιά κλίση προς τη μουσική, με την εγχείριση απέκτησε μαζί με την
καρδιά ενός 18χρονου νέου και το πάθος του για σύνθεση μουσικών
κομματιών.
Ένας 47χρονος εργάτης, χωρίς πολιτιστικά ενδιαφέροντα, που
δέχθηκε το συκώτι ενός νέου βιολονίστα, εξέπληττε το περιβάλλον του με το
ξαφνικό του ενδιαφέρον για την κλασσική μουσική.
Στόν 9χρονο Jimmy
μεταμοσχεύθηκε η καρδιά ενός 3χρονου κοριτσιού, το οποίο πνίγηκε σε πισίνα. Η
μητέρα του Jimmy καταθέτει: "Ζούμε δίπλα σε μια λίμνη. Πρίν από την εγχείρηση,
το νερό ήταν το αγαπημένο στοιχείο του Jimmy. … Τώρα, κλείνει συνεχώς την πόρτα
του κήπου που οδηγεί στην όχθη της λίμνης και ομολογεί, ότι το νερό του προκαλεί
τρόμο, αν και δεν ξέρει γιατί.»
Τα ποσοστά που δίνουν οι διάφοροι
ερευνητές για τη συχνότητα εμφάνισης των εμπειριών αυτών διαφέρουν αρκετά. Η B.
Bunzel αναφέρει στις μεταμοσχεύσεις καρδιάς ένα ποσοτό περίπου 6%, στις οποίες
παρατηρείται αλλαγή στην προσωπικότητα, που οι ίδιοι οι λήπτες αποδίδουν με
βεβαιότητα στο μόσχευμα. Ο Αμερικανός καρδιολόγος Pearsall το ανεβάζει πάνω από
10%, καταγράφοντας στις περιπτώσεις αυτές δύο ως πέντε εντυπωσιακές ομοιότητες
μεταξύ δοτών και ληπτών. Άλλες μελέτες σύμφωνα το άρθρο του J. Scheppach
παρουσιάζουν πολύ πιο αυξημένα ποσοστά, 21 μέχρι 31% ή και παραπάνω. Και ο λόγος
κατά τον K. Stapenhorst είναι ότι σίγουρα πολλοί λήπτες αποκρύπτουν αυτού του
είδους τα προβλήματα, φοβούμενοι ότι θα μπορούσαν, εκθέτοντάς τα, να αμαυρώσουν
την αίγλη της μεταμοσχευτικής ιατρικής και να εκτίθενται έτσι οι
ίδιοι.
Τα περιστατικά όπως και τα ποσοστά που δίνουν οι διάφοροι
ερευνητές ασφαλώς αμφισβητούνται από τους θιασώτες των μεταμοσχεύσεων, οι
οποίοι αποδίδουν τις εμπειρίες αυτές των ληπτών στην ψυχική ένταση λόγω της
αναμονής του μοσχεύματος, σε αυθυποβολή, σε φαντασιώσεις σχετικά με τον δότη του
μοσχεύματος, προκειμένου να ταυτιστούν όσο γίνεται περισσότερο μαζί του και στην
επίδραση των φαρμάκων. Έτσι, σύμφωνα με την ψυχοθεραπεύτρια E. Wellendorf, η
ήδη σκληρή πραγματικότητα για τους λήπτες γίνεται ακόμα πιο αφόρητη με
αποτέλεσμα, να uθούνται συχνα σε μια επώδυνη απομόνωση. Στην επιβαρημένη από
καθαρά ιατρικής πλευράς κατάστασή τους έχουν να αντιμετωπίζουν ένα επιπλέον
πρόβλημα: την αδιαφορία των ιατρών και θεραπευτών για τα βαθύτερά τους αισθήματα
και τελικά την ντροπή για κάτι που είναι έκφραση της ευαισθησίας
τους.
Βασικός στόχος μου σ’ αυτό το σύντομο άρθρο ήταν να δείξω με
βάση συγκεκριμένα παραδείγματα πως εκδηλώνονται οι προτιμήσεις, απέχθειες,
φοβίες, επιθυμίες και γενικά οι ροπές των δοτών στους λήπτες των οργάνων τους
όπως και τα έντονα ψυχικά προβλήματα που προκύπτουν από αυτό. Από πλευράς
ορθόδοξης θεολογίας, για την εξήγηση αυτού του φαινομένου, θέλω απλώς να
επισημάνω: Οι παραπάνω εμπειρίες και η βαρύτητα των ψυχικών προβλημάτων που
προκύπτουν, ιδίως σε μεταμοσχεύσεις καρδιάς, επιβεβαιώνουν απόλυτα αυτά που
διατυπώνει ο άγιος Νικόδημος στο Συμβουλευτικό Εγχειρίδιο για την κεντρική
σημασία της καρδιάς στον άνθρωπο όπως και για τη σχέση της με την ψυχή.
Ανακεφαλαιώνοντας την ορθόδοξη παράδοση ονομάζει την καρδιά ως έδρα της ψυχής
«κέντρον φυσικόν», ως «κατοικία» της Χάριτος του Τριαδικού Θεού μέσα στον
άνθρωπο «κέντρον υπερφυσικόν» και ως πηγή των παθών και ροπών «κέντρον
παραφυσικόν». Επομένως, στα όργανα του ανθρωπίνου σώματος και κυρίως στην καρδιά
καταγράφονται και χαράσσονται τρόπον τινα τα πάθη και οι ροπές που όλοι μας
καλλιεργούμε και στην περίπτωση μεταμοσχεύσεων φυσικά μεταφέρονται στον λήπτη
των οργάνων, ώστε να εξηγείται απόλυτα η κρίση ταυτότητας στους λήπτες.
Περισσότερες πληροφορίες για την dρθόδοξη θεώρηση των μεταμοσχεύσεων μπορεί ο
αναγνώστης να βρεί στο άρθρο του π. Βασιλείου Βολουδάκη στο ακριβώς προηγούμενο
τεύχος της «Ενοριακής Ευλογίας» (107) με τίτλο: «Η ανάσταση των σωμάτων και οι
μεταμοσχεύσεις».
Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία ο Νάρκισσος ήταν ένας νεαρός, γιος της νύμφης Λειριώπης και του ποταμού Κηφισού, ο οποίος ήταν τόσο όμορφος ώστε όλες οι νύμφες τον ήθελαν για σύντροφό τους. Ο ίδιος όμως ήταν τόσο υπερόπτης που τις απέρριπτε όλες μία προς μία. Λέγεται δε πως μεταξύ άλλων απέρριψε και την νύμφη Ηχώ η οποία, απελπισμένη καθώς ήταν με τον έρωτά της, τον καλούσε συνεχώς έως ότου η φωνή της έσβησε και ακούγονταν πλέον μόνο οι τελευταίες συλλαβές του ονόματός του.
Το τραγικό τέλος του Νάρκισσου όμως είναι αυτό που κάνει την ιστορία του πολύ ενδιαφέρουσα και εξαιρετικά αλληγορική. Μια μέρα, καθώς περιφερόταν στον ποταμό ο Νάρκισσος πρόσεξε το είδωλό του στο νερό. Ήταν το πιο όμορφο πρόσωπο που είχε δει. Θεωρώντας πως αυτό που έβλεπε ήταν άλλη μία από τις νύμφες που τον κυνηγούσαν, ερωτεύτηκε σφόδρα το είδωλό του και καθόταν με τις ώρες και το θαύμαζε, ενώ ταυτόχρονα παραπονιόταν που το πρόσωπο μέσα στο νερό δεν του έλεγε τίποτα, αλλά μόνο τον κοιτούσε. Ο Νάρκισσος περνούσε ώρες ή και μέρες ολόκληρες κάνοντας τίποτα άλλο πέρα από το να θαυμάζει την ομορφιά του στο ποτάμι. Αλλά δυστυχώς αυτό του το πάθος του κόστισε την ίδια του τη ζωή, καθώς μια μέρα στην προσπάθειά του να φιλήσει αυτό που θεωρούσε πως ήταν νύμφη έπεσε στο ποτάμι και πνίγηκε.
Αυτός λοιπόν ήταν ο Νάρκισσος της μυθολογίας ο οποίος έδωσε -και όχι άδικα- το όνομά του σε μια σύγχρονη ψυχολογική διαταραχή προσωπικότητας. Η ιστορία του μας έει πολλά για τα χαρακτηριστικά της διαταραχής αυτής.
Σύμφωνα με το DSM-IV-TR για να διαγνωσθεί κάποιος με ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας πρέπει να έχει τουλάχιστον πέντε από τα ακόλουθα συμπτώματα:
Έχει έντονο αίσθημα υπεροψίας και μεγάλη ιδέα για τον εαυτό του/της.
Έχει φαντασιώσεις απεριόριστης επιτυχίας, δύναμης, ομορφιάς κτλ.
Θεωρεί τον εαυτό του/της ξεχωριστό και μοναδικό και πιστεύει πως οι μόνοι οι οποίοι μπορούν να τον/την καταλάβουν είναι άτομα που είναι επίσης ξεχωριστά.
Απαιτεί τον θαυμασμό των άλλων.
Αναμένει ξεχωριστή εξυπηρέτηση από τρίτους και απαιτεί όλοι να συμφωνούν αυτόματα με τις προσδοκίες του/της.
Είναι άτομο ιδιαίτερα χειριστικό το οποίο εκμεταλλεύεται τους άλλους με κάθε μέσο ώστε να επιτύχει το σκοπό του.
Δεν έχει ενσυναίσθηση απέναντι στα συναισθήματα των άλλων και γι’ αυτό αδυνατεί να τα κατανοήσει.
Είναι πολύ ζηλόφθονος με τους άλλους ή πιστεύει πως οι άλλοι είναι πολύ ζηλόφθονες απέναντί του/της.
Είναι αλαζόνας και έχει υπεροπτική στάση απέναντι στους άλλους.
Όπως γίνεται εμφανές, το κύριο χαρακτηριστικό του νάρκισσιστή είναι η αλαζονεία, το αίσθημα ανωτερότητας και η έλλειψη ενσυναίσθησης. Τα άτομα αυτά είναι ανίκανα να κατανοήσουν τα συναισθήματα των άλλων και δεν είναι λίγες οι φορές που θα φτάσουν να πληγώσουν ή ακόμη και να καταστρέψουν (π.χ. οικονομικά, κοινωνικά) τους ανθρώπους του περιβάλλοντός τους μόνο και μόνο για να καταφέρουν να πετύχουν τον στόχο τους. Οι ναρκισσιστές θεωρούν πως κοινωνικοί κανόνες που ακολουθούνται από όλους μας δεν ισχύουν για τους ίδιους καθώς ως “ξεχωριστά άτομα” απαιτούν να έχουν “ειδική μεταχείριση”.
Αυτό όμως που θα πρέπει να καταλάβουμε για τους ναρκισσιστές είναι πως δεν είναι εγωιστές, μιας και αυτό με το οποίο είναι ερωτευμένοι είναι η περσόνα τους και όχι ο ίδιος τους ο εαυτός. Όπως ακριβώς ο Νάρκισσος του αρχαίου μύθου, έτσι και αυτοί είναι παθολογικά ερωτευμένοι με το είδωλο στον “καθρέφτη” τους και θυσιάζουν τα πάντα για να το διατηρήσουν. Στην πραγματικότητα δηλαδή αυτά τα άτομα είναι πολύ απομακρυσμένα από τον εαυτό τους και αυτή είναι ουσιαστικά η πηγή της δυστυχίας τους. Ανήμποροι να δεχτούν τον εαυτό τους ως έχει, με τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματά του, αναλώνουν όλη τους την ενέργεια στη διατήρηση του κοινωνικού τους προφίλ και είναι έτοιμοι να βρουν εξιλαστήρια θύματα όταν πιστεύουν πως η εικόνα αυτή έχει αμαυρωθεί με κάποιο τρόπο.
Ένας νάρκισος για παράδειγμα δεν θα μπορέσει να ανεχτεί ούτε ένα “Λίαν Καλώς” στην βαθμολογία του, ακόμη και αν όλα τα υπόλοιπα μαθήματα τα έχει περάσει με “Άριστα”, θα φροντίσει να δημιουργήσει μια ολόκληρη θεωρία συνωμοσίας και έντονης ζηλοφθονίας από πλευράς του καθηγητή που “τόλμησε” να μην του βάλει τον μέγιστο δυνατό βαθμό και είναι ικανός να γίνει έντονα εκδικητικός απέναντί του.
Θεωρίες/Αιτιολογία
Έχουν προταθεί διάφορες θεωρίες για την ανάπτυξη της ναρκισιστικής διαταραχής, οι σημαντικότερες από τις οποίες είναι ψυχοδυναμικής φύσεως, όπως άλλωστε συμβαίνει για τις περισσότερες των διαταραχών προσωπικότητας. Σε γενικές γραμμές είναι αποδεκτό πως ο ναρκισσισμός οφείλεται στην σχέση που αναπτύσσει το άτομο με τα πρότυπα συμπεριφοράς που είναι διαθέσιμα κατά την παιδική του ηλικία[1] .
Η ύπαρξη ενός ιδεατού εαυτού προς μίμηση δεν είναι καθόλου ασυνήθιστο φαινόμενο. Αντιθέτως, στο βαθμό που ο ιδεατός εαυτός δεν καθίσταται εμμονή, λειτουργεί θετικά στην εξέλιξη της προσωπικότητας ενός ατόμου. Συνήθως όμως στα πρώτα στάδια της ανάπτυξης της προσωπικότητάς μας έχουμε κάποια σταθερά πρότυπα με τα οποία μπορούμε να ταυτιστούμε (γονείς, συγγενείς κτλ), οπότε η δημιουργία ενός ιδεατού μοντέλου του εαυτού μας δεν εκδηλώνεται άμεσα. Στις περιπτώσεις όμως παιδιών που για κάποιον λόγο μεγαλώνουν σε ένα περιβάλλον με έλλειψη σταθερών προτύπων- όπως είναι επί παραδείγματι τα παιδιά οικογενειών με σοβαρά προβλήματα ψυχιατρικής φύσεως ή κατάχρησης ουσιών ή με παιδιά που μεγάλωσαν χωρίς γονείς- η δημιουργία ενός φανταστικού ιδεατού εαυτού καθίσταται απαραίτητη, μιας και το παιδί δεν μπορεί να ταυτιστεί, να εσωτερικοποιήσει και εν τέλει να αντιγράψει την εικόνα κάποιου ενήλικου προτύπου συμπεριφοράς. Στις περιπτώσεις αυτές τα παιδιά αναζητούν στοιχεία ταύτισης σε άλλες κοινωνικές ομάδες (π.χ. συμμορίες) ή ακόμη αρχίζουν και ταυτίζονται με χαρισματικές ηγετικές φυσιογνωμίες (π.χ. πολιτικούς, καλλιτέχνες, θρησκευτικούς ηγέτες κ.α.) τα στοιχεία των οποίων εσωτερικοποιούνται και εμφυτεύονται στον ιδεατό εαυτό. Σε αυτό το στάδιο μπαίνει και ο σπόρος που αργότερα μπορεί να δώσει ως καρπό έναν ναρκισσιστικό χαρακτήρα, ταυτισμένο και υποταγμένο αιωνίως σε μια ψεύτικη κοινωνική εικόνα.
Όπως συμβαίνει και με την ανάπτυξη των περισσότερων διαταραχών προσωπικότητας, ένας βασικός παράγοντας που λειτουργεί καταλυτικά στην εμφάνισή τους είναι η κακοποίηση του παιδιού στην παιδική ηλικία. Η κακοποίηση αυτή φυσικά δεν είναι απαραίτητο να είναι σωματική. Ένα παιδί μπορεί να κακοποιηθεί επίσης συναισθηματικά και ψυχολογικά. Το αποτέλεσμα αυτών των τριών ειδών κακοποίησης είναι τελικά να γκρεμιστεί η αμοιβαία σχέση εμπιστοσύνης μεταξύ παιδιού-γονιών και έτσι το παιδί να απομακρυνθεί όλο και περισσότερο από αυτούς, το οποίο, όπως αναφέραμε ήδη, μπορεί να έχει ως συνέπεια το κυνήγι άλλων εικόνων ταύτισης.
Ο Ναρκισσισμός και η Δύση
Μήπως όμως η κοινωνία μας μάς ωθεί στον ναρκισσισμό ή εν πάση περιπτώσει λειτουργεί θετικά ως προς την ανάπτυξη τέτοιου είδους στοιχείων συμπεριφοράς; Αυτό το ερώτημα παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον, μιας και ο κοινωνικός παράγοντας είναι ένας από τρεις βασικούς παράγοντες επεξήγησης όλων των ψυχικών διαταραχών (σε συνδυασμό με την βιολογία και την ατομική ψυχολογία). Ζούμε σε στην εποχή της παγκοσμιοποίησης. Η παγκοσμιοποίηση αυτή όμως πέρα από οικονομική είναι και κοινωνική, το οποίο σημαίνει πως πλέον ο κόσμος δεν μοιράζεται μόνο τα οικονομικά αγαθά αλλά και είδωλα. Πριν 50-60 χρόνια κάποιος το πολύ-πολύ να ήταν “εθνικός σταρ”. Πλέον όμως έχουμε διασημότητες παγκόσμιας εμβέλειας οι οποίες τραβούν -οι περισσότεροι εσκεμμένα- πάνω τους τα φώτα της δημοσιότητας. Ολόκληρος ο κόσμος ασχολείται με το που, πως και γιατί πήγε κάπου κάποιος.
Οι δυτικές κοινωνίες θεοποιούν την ατομική αναγνωρισιμότητα και την ταυτίζουν με την επιτυχία. Εκεί που κάποτε κάποιος θεωρούνταν επιτυχημένος εάν κατάφερνε να ζήσει ηθικά και με αξιοπρέπεια, πλέον τα κριτήρια της επιτυχίας έχουν αλλάξει και επιτυχημένος θεωρείται κάποιος μόνο εάν καταφέρει να “ξεχωρίσει από το πλήθος” και να έχει πάνω από τα “10 λεπτά δημοσιότητας” που -υποτίθεται- αναλογούν στον καθένα μας[2] . Τα καταναλωτικά προϊόντα προωθούνται με διαφημιστικές καμπάνιες που δίνουν έμφαση στο πόσο ξεχωριστούς θα μας κάνουν να είμαστε από τους υπόλοιπους γύρω μας, ενώ ακόμη και εκπαιδευτικά ιδρύματα προωθούν την φήμη τους ως φυτώρια ξεχωριστών επιστημόνων. Αποτέλεσμα όλων αυτών είναι τόσο οι γραφικές και αστείες πρόσκαιρες ναρκισσιστικές διασημότητες των μεσημεριανών κουτσομπολίστικων εκπομπών που θυσιάζουν τα πάντα για να καταφέρουν να βγουν στο γυαλί για λίγα λεπτά παραπάνω, όσο και το γενικότερο ξέφρενο κυνήγι της τελειότητας και του ελιτισμού που συνοδεύεται αρμονικά με τη δημιουργία πλασματικών και άπιαστων ειδώλων ταύτισης.
Η προσωπική ζωή ορισμένων προσώπων γιγαντώνεται σε βαθμό που πλέον τα πρόσωπα αυτά παίρνουν μυθικές διαστάσεις και θεωρείται δεδομένο πως αυτά τα άτομα είναι ξεχωριστά από όλους τους υπόλοιπους και ισχύουν άλλοι κανόνες απέναντί τους. Πρόσφατα μάλιστα έτυχε να ακούσω δύο παρόμοιες ιστορίες διάσημων τους οποίους θα μπορούσα άνετα να χαρακτηρίσω ως ναρκισιστές.
Η πρώτη είχε να κάνει με την διάσημη Αμερικανίδα παρουσιάστρια Όπρα, η οποία πήγε στο Παρίσι και αποφάσισε να επισκεφθεί ένα πανάκριβο κατάστημα πολυτελών ειδών. Το πρόβλημα όμως ήταν πως το εν λόγω κατάστημα είχε κλείσει και οι υπάλληλοι καθάριζαν το εσωτερικό του. Επομένως όταν η Όπρα πήγε εκεί και προσπάθησε να μπει, όπως ήταν το σωστό, της αρνήθηκαν την είσοδο[3] . Αποτέλεσμα αυτής της “προσβλητικής”, όπως την χαρακτήρισε η ίδια η Όπρα, συμπεριφοράς ήταν στην επόμενη εκπομπή της να αφιερώσει αρκετό χρόνο για να διαπομπεύσει δημόσια το εν λόγω κατάστημα μη διστάζοντας να χαρακτηρίσει τους υπαλλήλους ως ρατσιστές (καθώς θεώρησε πως ο λόγος άρνησης της εισόδου ήταν το … χρώμα του δέρματός της(!) και όχι το ωράριο του καταστήματος).
Στην δεύτερη περίπτωση ο Ντέιβιντ Χάσελχοφ είχε κάνει ταξίδι στην Γερμανία και θέλησε, για τις ανάγκες μιας εκπομπής του, να κάνει κάποια γυρίσματα σε έναν πυροσβεστικό σταθμό. Όταν πήγε εκεί όμως οι πυροσβέστες του αρνήθηκαν την είσοδο καθώς, πέραν του ότι δεν τον αναγνώρισαν, η είσοδος στον πυροσβεστικό σταθμό δίχως άδεια απαγορεύεται από τους κανόνες. Και πάλι το αποτέλεσμα ήταν ο διάσημος κ. Χασελχοφ να ξεσπάσει με οργή εναντίον των πυροσβεστών, θεωρώντας αδιανόητη την άρνησή τους.
Αυτό που βλέπουμε και στις δύο περιπτώσεις είναι η δυσκολία των νάρκισων πρωταγωνιστών να αποδεχτούν πως οι κανόνες που ισχύουν για όλους τους υπόλοιπους “κοινούς θνητούς” ισχύουν και για τους ίδιους. Το πιο τρομακτικό βεβαίως είναι πως η αντίδραση της Όπρα και του Χάσελχοφ θεωρήθηκε απολύτως δικαιολογημένη από μεγάλο μέρος του κοινού το οποίο θεωρεί αυτονόητο πως οι διασημότητες αυτές μπορούν να κάνουν ό,τι θέλουν, όποτε θέλουν.
Πηγές/Περισσότερες Πληροφορίες
Shapiro, J.L., Bernadett-Shapiro, S. (2006). Narcissism: Greek Tragedy,Psychological Syndrome,Cultural Norm. In Thomas, G. Plante (Ed.), Mental Disorders of the New Millennium, Vol. 1. Westport:Praeger. [↩]
Christopher Lasch (1979). The Culture of Narcissism: American Life in an Age of Diminishing Expectations. New York: Norton [↩]
Ο Δημήτρης Αγοραστός είναι ψυχολόγος και κάτοχος μεταπτυχιακού διπλώματος στις νευροσυμπεριφορικές επιστήμες. Είναι ο διαχειριστής και ο κύριος αρθρογράφος του Ψυχολογείν
Για μεγάλο χρονικό διάστημα η γλώσσα που μιλούσε ο λαός των Μακεδόνων υπήρξε αντικείμενο συζητήσεων και διαφορετικών προσεγγίσεων. Από μερικούς μάλιστα ερευνητές, τον αμερικανό καθηγητή BORZA και τους μαθητές του, θεωρήθηκε πως το σύνολο των ελληνικών επιγραφών που βρέθηκε στη μεγάλη Τούμπα της Βεργίνας ανήκουν στους συγγενείς των βασιλέων, αφού οι τάφοι είναι βασιλικοί. Η γλώσσα τους λένε είναι φυσικό να είναι η ελληνική αφού οι ίδιοι μελετητές υποστηρίζουν πως η βασιλική οικογένεια και η ανώτατη τάξη μόνο είχαν εξελληνιστεί. Είναι όμως έτσι τα πράγματα; Είναι προφανές πως το επιχείρημα αυτό θα κατέπιπτε αν είχαμε ελληνικά κείμενα που ανήκουν στους κοινούς ανθρώπους και χρονολογούνται πριν από τα χρόνια του Μεγάλου Αλεξάνδρου και της κοινής ελληνικής, ας πούμε πριν από τα μέσα του 4ου αι. π.Χ. Το πρώιμο νεκροταφείο της Αγοράς της Πέλλας μας έδωσε τα πιο σημαντικά ευρήματα. Από το τέλος του 5ου αι. π.Χ. προέρχεται η επιτύμβια στήλη του Ξάνθου. Ενός φτωχού σχετικά παιδιού. Για να γίνει η μικρή στήλη ξαναχρησιμοποιήθηκε ένα κομμάτι μάρμαρο. Η επιγραφή στη στήλη γράφει: ΞΑΝΘΟΣ/ΔΗΜΗΤΡΙΟ/Υ ΚΑΙ ΑΜΑ/ΔΙΚΑΣ ΥΙΟΣ. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει εδώ το μητρωνυμικό Αμαδίκα. Το όνομα αυτό φαίνεται πως προέρχεται από τη ρίζα αμ- από όπου και το ομηρικό ρήμα αμά-ω (αρχ=θερίζω) και τη μακεδονική κατάληξη –δίκα, θυμηθείτε το όνομα Ευρυδίκα. Παρατηρείστε τον κανονικό σχηματισμό της μακεδονικής κατάληξης σε α αντί η. Τα πρόσφατα μάλιστα ευρήματα από τη Βεργίνα μας έδωσαν τρεις φορές το όνομα της μητέρας του Φιλίππου ως Ευρυδίκας και όχι Ευρυδίκης. Ετσι ενώ τα παραδείγματα πριν από μερικά χρόνια ήταν λιγοστά, σήμερα καθημερινά αυξάνονται με τις ανακαλύψεις της αρχαιολογικής σκαπάνης. Σας δείχνω μάλιστα εδώ δύο ευρήματα από το νεκροταφείο της Πέλλας, βγαλμένα από το χώμα πρόσφατα. Πρόκειται για χρυσά φύλλα με την ταυτότητα των νεκρών. Στο ένα φύλλο καταγράφεται το όνομα Ηγησίσκα, αντί του Ηγησίσκη, από το ρήμα ηγούμαι. Σας αναφέρω ακόμα πως η νεκρή ήταν ένα μικρό κορίτσι, έτσι είναι –ίσκη=Ηγησίσκη. Στο άλλο καταγράφεται το όνομα Φιλοξένα. 'Αλλο ένα εύρημα από το νεκροταφείο της περιοχής της Αγοράς ανήκει σε ένα ενεπίγραφο μολύβδινο έλασμα, ένα κατάδεσμο, όπως έλεγαν οι αρχαίοι. Είναι ένα σημαντικότατο απόκτημα της αρχαιολογικής έρευνας που πραγματοποιείται στη Μακεδονία τα τελευταία χρόνια. Το κείμενο αυτό, κατά την άποψή μου, μπορεί αποφασιστικά να βοηθήσει στην κατανόηση της Μακεδονικής διαλέκτου. Είναι ως αυτή τη στιγμή, το μοναδικό διαλεκτικό κείμενο της μακεδονικής. Η σημασία του αυξάνει ακόμα περισσότερο γιατί είναι σχετικά εκτεταμένο κείμενο. Αυτό το κείμενο που είναι έτοιμο προς δημοσίευση, μόλις εμφανιστεί, είμαι βέβαιος πως θα σχολιαστεί ευρύτατα από τους ειδικούς γλωσσολόγους. Η πινακίδα ήρθε στο φως μέσα σε ένα τάφο ενός ταπεινού ατόμου. Το κείμενο παρουσιάζει σχέσεις με την αττική στη σύνταξη. Ομως διαφέρει από την αττικο-ιωνική ομάδα στα εξής: 1. Το α και εδώ δεν γίνεται δευτερεύον η, βλ. πχ. Θετίμα, αντί Θετίμη, γάμαι αντί γήμαι, άλλα αντί άλλη, έρημα αντί έρημη, κακά αντί κακή. 2. Η συνίζηση του α και ο γίνεται α όχι ω, πχ. Ταν άλλαν πασάν αντί των άλλων πασών, χηράν αντί χηρών κ.λ.π. 3. Γενικά και άλλες ιδιαιετερότητες μας βοηθούν να κατατάξουμε την γλώσσα του κειμένου στην ομάδα των ΒΔ δωρικών ελληνικών βέβαια διαλέκτων. Αυτή λοιπόν είναι η Μακεδονική και αυτή εννοείται όταν ο Αλέξανδρος μιλά στους στρατιώτες του Μακεδονιστί. Η Πέλλα, η πρωτεύουσα του Φιλίππου και του Αλεξάνδρου και των διαδόχων τους αποκαλύπτει σταδιακά τα μυστικά της και καθημερινά επιβεβαιώνει την πεποίθηση του Ξενοφώντος που την αναφέρει ως την μεγίστην των εν Μακεδονία πόλεων. Η πόλη έγινε η πρωτεύουσα της μεγαλύτερης κοσμοκρατορίας που είχε γνωρίσει ο κόσμος ως τότε.
Η πολιτική και στρατιωτική μεγαλοφυία των ανδρών της δημιούργησε τον ελληνιστικό κόσμο και έφερε τον ελληνισμό ως την Βακτρία και την Ινδική. Η ίδρυση τότε πάνω από 70 πόλεων μεταξύ των ακτών της Μεσογείου και της Ινδίας οδήγησε στην εξάπλωση του ελληνικού πολιτισμού στην οικουμένη. Μέσα στα απέραντα αυτά πλαίσια αναπτύχθηκε για πρώτη φορά μια παγκόσμια οικονομική συνεργασία, την κλίμακα της οποίας δεν είχε γνωρίσει η οικουμένη. Μπήκαν τα θεμέλια για την εξάπλωση του ελληνικού πολιτισμού και της ελληνικής γλώσσας (αττικής), που στη συνέχεια θα γίνει το μέσον επικοινωνίας των λαών. Πρέπει λοιπόν κανείς βάσιμα να υποστηρίξει πως χωρίς την πολιτική αυτή, που συλλαμβάνεται στην Πέλλα, δεν νοείται η ύπαρξη και η μακρόχρονη ανάπτυξη της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, αλλά ούτε και κατ' επέκτασιν η διάδοση του δυτικού πολιτισμού. Οι αρχές της διαλλακτικής πολιτικής προς τους κατακτημένους λαούς είχαν τις ρίζες τους στην μακρόχρονη πολιτική του μακεδονικού βασιλείου απέναντι στους λαούς με τους οποίους συγκρούστηκαν. Οι νέες αρχές του κοσμοπολίτικου πνεύματος κατέλυσαν τις παλιότερες αντιλήψεις για διάκριση των λαών σε Ελληνες και βαρβάρους. Σε πολλές περιπτώσεις η μακεδονική μορφή διοίκησης, που ξεκινά από την Πέλλα, προπορεύτηκε κατά πολύ της εποχής της, έδειξε τέτοια πρωτοτυπία πνεύματος, που πραγματικά καθιερώθηκε σαν ένα επιβλητικό φαινόμενο της παγκόσμιας ιστορίας. Το παράδειγμα της Πέλλας όχι μόνο μας έδωσε πληθώρα νέων στοιχείων για την γλώσσα της, τη θρησκεία των κατοίκων της, τα ήθη και τα έθιμά τους, αλλά αναδεικνύεται και πηγή του σύγχρονου πνεύματος. Οι κάτοικοι της Πέλλας αποδεικνύονται κάθε μέρα και περισσότερο ομόγλωσσοι των υπολοίπων Ελλήνων, παρά και εις πείσμα πρόσφατων αμφισβητήσεων. Είδαμε ακόμα πως είχαν και των θεών τα ιδρύματα κοινά, και ήθεά Τε ομότροπα. Τα στοιχεία αυτά καλλιεργήθηκαν από ηγήτορες και λαό κατά τον λαμπρότερο τρόπο και μετουσιώθηκαν σε ένα ελληνιστικό πολιτισμό, πάνω στον οποίο στηρίζεται το σύνολο των ανθρωπιστικών κοινωνιών της γης. Σαν κατακλείδα ας θυμηθούμε ένα απόσπασμα του μεγάλου Αθηναίου ρήτορα ΙΣΟΚΡΑΤΗ που έζησε τον 5ο και 4ο αι. π.Χ. «Ομολογείται μεν γαρ την Μακεδονίαν πόλιν αρχαιοτάτην είναι και ελληνικοτάτην και μεγίστην και πάσιν ανθρώποις ονομαστοτάτην». Σε μετάφραση ο Ισοκράτης γράφει: Είναι κοινά παραδεκτό λοιπόν ότι η Μακεδονία είναι χώρα αρχαιοτάτη και πέρα για πέρα ελληνική και η πιο ξακουστή ανάμεσα σ’ όλους τους ανθρώπους». Αγαπητοί φίλοι, αυτή είναι η κληρονομιά μας. Ανάλογο είναι όμως και το μέγεθος της ευθύνης όλων μας.
" Μόνο ένα μας λείπει: η ταπείνωση. Η εποχή των μεγάλων αγώνων έχει περάσει ανεπιστρεπτί. Παράδειγμα: Ο π.Βασσιανός, από μόνος του αυτόβουλα και χωρίς ευλογία, κρατούσε ασιτία γιά όλη την Μεγάλη Τεσσαρακοστή και σπάνια ζέσταινε το κελλί του.Και όμως , δεν είχε λάβει κανένα θείο χάρισμα! Αντίθετα.Ο π.Μακάριος, και στο κελλί του είχε θέρμανση, και ιδιαίτερη νηστεία δεν έκανε και πολλές φορές μάλιστα ξέσπαγε στούς διακονητές του. Κι όμως' ήταν στολισμένος με πολλά χαρίσματα: ιαμάτων, διακρίσεως' και εξεδίωκε δαιμόνια... Καί όλα αυτά, χωρίς να κάμει ιδαίτερα ασκητικά αγωνίσματα. Γι'αυτό σού το λέω: ένα μας λείπει' η ταπείνωση ".
Από το βιβλίο " Ρήματα Ζωής" Οσίου Στάρετς Νίκωνος Μπελιάεφ ( + 1931)
Κάποτε στό Άγιον Όρος
ήταν ένας μοναχός πού διέμενε στίς Καρυές. Έπινε καθημερινά καί μεθούσε καί
γινόταν αιτία νά σκανδαλίζονται οι προσκυνητές. Κάποια στιγμή πέθανε καί
ανακουφισμένοι κάποιοι πιστοί πήγαν στόν γέροντα Παΐσιο νά τού πούν μέ ιδιαίτερη
χαρά ότι επιτέλους λύθηκε αυτό τό τεράστιο πρόβλημα.
Ο π. Παΐσιος τούς
απάντησε ότι γνώριζε γιά τό θάνατο τού μοναχού, αφού είδε ολόκληρο τάγμα αγγέλων
πού ήρθαν νά παραλάβουν τήν ψυχή του. Οι προσκυνητές απόρησαν καί
διαμαρτυρήθηκαν καί κάποιοι προσπαθούσαν νά εξηγήσουν στόν γέροντα Παΐσιο γιά
ποιόν ακριβώς μιλούσαν, νομίζοντας ότι δέν κατάλαβε ο
γέροντας.
Ο γέροντας Παΐσιος
τούς διηγήθηκε: «Ο συγκεκριμένος μοναχός γεννήθηκε στή Μ. Ασία, λίγο πρίν τήν
καταστροφή όταν οι Τούρκοι μάζευαν όλα τά αγόρια. Γιά νά μήν τό πάρουν από τούς
γονείς του, αυτοί τό έπαιρναν μαζί τους στό θερισμό καί γιά νά μήν κλαίει, τού
έβαζαν λίγο ρακί στό γάλα γιά νά κοιμάται.
Ως εκ τούτου
μεγαλώνοντας έγινε αλκοολικός. Κάποια στιγμή και μετά από αποτρεπτικές
απαντήσεις από διάφορους γιατρούς να μην κάνει οικογένεια, ανέβηκε στο Όρος και
έγινε μοναχός. Εκεί βρήκε γέροντα καί τού είπε ότι είναι
αλκοολικός.
Τού είπε ο γέροντας
νά κάνει μετάνοιες καί προσευχές κάθε βράδυ καί νά παρακαλεί τήν Παναγία νά τόν
βοηθήσει νά μειώσει κατά 1, τά ποτήρια πού έπινε.
Μετά ένα χρόνο
κατάφερε μέ αγώνα καί μετάνοια νά κάνει τά 20 ποτήρια πού έπινε, 19 ποτήρια. Ο
αγώνας συνέχισε μέ τήν πάροδο τών χρόνων καί έφτασε τά 2-3 ποτήρια, μέ τά οποία
όμως πάλι μεθούσε.»
Ο κόσμος έβλεπε
χρόνια ένα αλκοολικό μοναχό πού σκανδάλιζε τούς προσκυνητές, ο Θεός έβλεπε ένα
αγωνιστή μαχητή πού μέ μεγάλο αγώνα αγωνίστηκε νά μειώσει τό πάθος
του.
Χωρίς νά ξέρουμε
γιατί ο κάθε ένας προσπαθεί νά κάνει αυτό πού θέλει νά κάνει, μέ ποιό δικαίωμα
νά κρίνουμε τήν προσπάθειά του;
Dikur në Malin e Shënjtë ishte një murg që banonte në Karies. Pinte çdo
ditë dhe dehej kështu bëhej shkak që të skandalizoheshin pelegrinët. Në një farë
momenti vdiq dhe disa besimtarë të çliruar shkuan tek Jerond Paisi që t’i
thoshin me gëzim të veçante që më në fund u zgjidh ky problem i
madh.
At Paisi iu përgjigj që e dinte për vdekjen e murgut, pasi pa një ushtri
të madhe me ëngjëj që erdhën të merrnin shpirtin e tij. Pelegrinët u çuditën dhe
protestuan dhe disa përpiqeshin që të shpjegonin tek jerond Paisi për kë po
flisnin duke kujtuar që Jerondi nuk e kuptoi.
Jerond Paisi iu rrëfeu: “Murgu për të cilin bëhet fjalë u lind në Azinë
e vogël, pak kohë para se Turqit të mblidhnin të gjithë djemtë. Që të mos ja u
rrëmbenin turqit prindërit e tij e merrnin me vete në korrje dhe që të mos
qante i vinin pak raki në qumësht që të flinte.
Në këtë mënyrë duke u rritur u bë vartës i alkoolit. Në një çast dhe pas
përgjigjeve negative nga mjekë të ndryshëm që të mos bënte familje, u ngjit në
Malin e Shënjtë dhe u bë murg. Atje gjeti jerondin dhe i tha që është i varur
nga alkooli.
I tha jerondi të bëjë metani dhe lutje çdo natë dhe t’i lutet së
Tërëshënjtës që ta ndihmojë të zvogëlojë një nga një, gotat që
pinte.
Pas një viti me betejë të madhe dhe metani arriti t’i bëjë 20 gotat që
pinte 19. Beteja vazhdoi dhe me kalimin e kohës arriti 2-3 gota, me të cilat
sërish dehej.”
Bota shikonte vite një murg pijanik që skandalizonte pelegrinët, Zoti
shikonte një luftëtar që me betejë arriti që të zvogëlonte pasionin e
tij.
Pa e ditur përse secili përpiqet të bëjë atë që bën, me çfarë të drejte
të gjykojmë përpjekjen e
tij?
[...] Στην Εκκλησία μας η πατερική παράδοση είναι συνεχής, χωρίς να διακόπτεται. Στήν Δύση οι θεολόγοι των Φράγκων ανέπτυξαν την θεωρία ότι η πατερική παράδοση περατώθηκε τόν 8ο αιώνα. Κατά την περίοδο των συγκρούσεων μεταξύ Φράγκων και Ρωμηών, οι Φράγκοι δεν αποδέχθηκαν ως Πατέρα του άγιο Ιωάννη τον Δαμασκηνό, μόνον αργότερα θεώρησαν ότι ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός είναι ο τελευταίος Πατέρας της Εκκλησίας, οπότε με αυτόν τελείωσε η πατερική παράδοση.
"Στην εποχή της διαμάχης (μεταξύ Φράγκων και Ρωμαίων), ο Δαμασκηνός δεν θεωρείται Πατήρ της Εκκλησίας από τούς Φράγκους. Οι Φράγκοι δέχθηκαν τόν Δαμασκηνό τόν 12ο αιώνα ως Πατέρα της Εκκλησίας. Μέχρι τότε δεν τον εδέχοντο. Καί γι' αυτό κατέχει πολύ σπουδαία θέση η θεολογία του Ακινάτου στο Summa Theologica, ο οποίος συνέχεια επικαλείται τον Αυγουστίνο, μερικούς άλλους Πατέρας και τον Δαμασκηνό. Είχε μεταφρασθεί τελικά ο Ιωάννης ο Δαμσκηνός στα λατινικά και τον δέχθηκαν ως Πατέρα της Εκκλησίας. Αλλά είναι ο τελευταίος Πατέρας της Εκκλησίας που έγραψε στα ελληνικά, κατά τους Φράγκους. Γιατί όμως είναι ο τελευταίος Πατήρ της Εκκλησίας; Διότι όλοι οι άλλοι Πατέρες της Εκκλησίας αντισταθήκανε στούς Φράγκους επάνω στο θέμα του filioque. Οπότε, είναι δυνατόν τώρα να δεχθούν ως Πατέρες της Εκκλησίας αυτούς που δέν δέχονται το filioque; Γι'αυτό ο Δαμασκηνός έγινε ο τελευταίος Πατήρ της Εκκλησίας στήν Ανατολή. Στήν Δύση τελευταίος Πατήρ της Εκκλησίας ήταν ή ο Ισίδωρος Σεβίλλης ή ο Βερνάρδος εκ Κλερβώ. Γιατί όμως στήν Δύση τελειώνει η πατερική παράδοση για τους Φράγκους; Διότι, η πατερική παράδοση για τους Φράγκους είναι κυρίως η ρωμαϊκή θεολογική παράδοση, η πατερική. Τώρα που έχουμε την φραγκική παράδοση, αυτή η θεολογία πλέον λέγεται σχολαστική θεολογία. Είναι η λατινική θεολογική παράδοση εν αντιδιαστολή πρός την ρωμαϊκή. Κι επειδή οι Φράγκοι θεωρούσαν τον εαυτό τους ως καλύτερο και υψηλότερο και πιό έξυπνο λαό απ' τους Ρωμαίους, γι' αυτόν τον λόγο και η σχολαστική θεολογία θεωρείται ως πρόοδος επί της πατερικής θεολογίας και θεωρείται ανωτέρα της πατερικής θεολογίας. Αυτή είναι η γραμμή που ακολουθούσαν οι δυτικοί θεολόγοι μέχρι προχθές. " [...]
Το ότι δεν θεωρούσαν τον άγιο Ιωάννη τόν Δαμασκηνό Πατέρα της Εκκλησίας, φαίνεται από το ότι δέν είχαν αποδεχθεί τις αποφάσεις τής Ζ' Οικουμενικής Συνόδου περί ιερών εικόνων. 'Ομως, αυτό δεν μπορεί να γίνη αποδεκτό από ορθοδόξου απόψεως, γιατί ποτέ δεν τελείωσε η πατερική παράδοση. Γι' αυτό αναδείχθηκαν ως Πατέρες ο άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος, ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, οι φιλοκαλικοί Πατέρες κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας κλπ.
" Οι Φράγκοι τήν Ζ' Οικουμενική Σύνοδο τήν αποδέχθηκαν τόν 12ο αιώνα και τότε πλέον αποκαθίσταται και ο Ιωάννης ο Δαμασκηνός, ως ο τελευταίος Πατέρας της Εκκλησίας στήν Ανατολή και ο Βερνάρδος ο εκ Κλερβώ ως ο τελευταίος Πατέρας στήν Δύση, και αρχίζει αυτή η περίεργη παράδοση. Εκείνο που είναι παράδοξο, είναι ότι υπάρχει αυτός ο παραλληλισμός, που είναι περίεργο φαινόμενο, μεταξύ της φράγκικης παραδόσεως και της ρωσικής παραδόσεως. Οι ελληνόφωνοι Ορθόδοξοι μέσα στήν Οθωμανική αυτοκρατορία δέν είχαν σκεφθή ποτέ ότι η πατερική παράδοση τελείωσε, διότι, γι' αυτούς, πατερική παράδοση είναι και ο Συμεών ο Νέος Θεολόγος, ο Νικήτας Στηθάτος, ο Γρηγόριος ο Παλαμάς , όλοι οι μαθηταί του Γρηγορίου του Παλαμά. Και στήν Τουρκοκρατία υπάρχει πατερική παράδοση, για μάς. Και αυτή την παράδοση, ότι υπάρχει παράδοση και μετά τήν άλωση της Κωνσταντινουπόλεως, αυτήν την παράδοση την κατέστρεψε το Πανεπιστήμιο Αθηνών" [...]
Divna Ljubojević - Axion Estin (It Is Truly Meet)
Οι Φράγκοι δεν γνώριζαν τους Ρωμηούς Πατέρες της Εκκλησίας. Για την ανάπτυξη της θεολογίας τους χρησιμοποίησαν μερικές απόψεις του ιερού Αυγουστίνου.
"'Αλλους Πατέρας της Εκκλησίας, εκτός του Αυγουστίνου, δεν ξέρανε οι Φράγκοι. Επίσης , είχαν τον Αμβρόσιο. 'Αλλο μεγάλο πρόβλημα αυτό. Διότι δημιουργεί τήν εντύπωση ότι ο Αυγουστίνος ήταν μαθητής του Αμβροσίου, ενώ, άν κανείς κάνη μια αντιπαραβολή των διδασκαλιών του Αυγουστίνου περί αυτής της θεολογικής μεθόδου, ο Αμβρόσιος δέν έχει τέτοια πράγματα στα συγγράματά του.
Ο Αμβρόσιος ακολουθεί κατά πόδας στην θεολογική του μέθοδο τους Καππαδόκες Πατέρες, τούς οποίους και μεταφράζει και αντιγράφει, γιατί ξέρει άπταιστα ελληνικά και διαβάζει και αυτούς.
Και μάλιστα ο Ιερώνυμος κατηγορεί τός Αμβρόσιο ότι το βιβλίο του περί Αγίου Πνεύματος είναι μετάφραση του Μεγάλου Βασιλείου και τίποτε άλλο. Αντιγράφει κατά γράμμα τόν Μέγα Βασίλειο στα θέματα περί Αγίας Τριάδος. Βέβαια, δεν κατηγορείται, αλλά απλώς το αναφέρει. Μετά, στα θέματα περί αποκαλύψεως στήν Παλαιά Διαθήκη, ο Αμβρόσιος ακολουθεί κατά γράμμα τους προηγούμενους Πατέρας που έγραψαν στα λατινικά, που συμφωνούν απόλυτα με τους Πατέρας που έγραψαν στά ελληνικά. Καμμία διαφορά δεν υπάρχει.
Ο Αυγουστίνος, υπό την επίδραση του μανιχαϊκού του παρελθόντος, χαράσσει τελείως καινούριες ερμηνείες. Οι ερμηνείες του περί θεοφανειών στην Παλαιά διαθήκη καμμία σχέση δέν έχουν, ούτε με τους παλαιότερους λατινόφωνους Πατέρες της Εκκλησίας, ούτε με κανέναν από τους ελληνόφωνους Πατέρες της Εκκλησίας. Είναι μιά τελείως πρωτότυπη, καινούρια γραμμή, στα θέματα αυτά, δηλαδή περί αποκαλύψεως της Αγίας Τριάδος στην Παλαιά διαθήκη κλπ. "
Η φραγκική αυτή θεωρία περί περατώσεως της πατερικής παραδόσεως με τον άγιο Ιωάννη τόν Δαμασκηνό η με τον ιερό Φώτιο αναπτύχθηκε και από την ρωσική θεολογία, η οποία στήν πατερική παράδοση συγκαταλέγει και τον άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά και προχωρεί σε νέες απόψεις.
"Αναπτύσσεται η αντίληψη μεταξύ των Φράγκων, οι οποίοι είχαν κατακτήσει τίς δυτικές επαρχίες, ότι υπήρχε η πατερική θεολογία και την πατερική θεολογία την διαδέχεται η δική τους η θεολογία, όπως έχουμε ακριβώς με τους Ρώσους. Δέν υπάρχει κανένας Ρώσος Πατέρας της Εκκλησίας, τουλάχιστον εάν υπάρχει δεν τους ονομάζουν Πατέρες της Εκκλησίας.
Οπότε, υπάρχει η αντίληψη μεταξύ των Ρώσων ότι η πατερική θεολογία τελείωσε ή με τον Ιωάννη τόν Δαμασκηνό η με τον Μέγα Φώτιο ή υπάρχουν μερικοί Ρώσοι που μπορούν να "κολλήσουν" μέχρι τόν Γρηγόριο τόν Παλαμά στήν πατερική θεολογία. Και μετά σταματάει η πατερική θεολογία, ουσιαστικά, και την πατερική θεολογία την διαδέχεται η ρωσική θεολογία. Γιά του Ρώσους δηλαδή, υπάρχει αυτή η γραμμή, είναι μιά πραγματικότητα".
Η τσαρική Ρωσία επηρεάσθηκε πολύ από την θεολογία των Φράγκων, κυρίως από την σχολαστική θεολογία και τον θεολογικό φεουδαλισμό. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο καταδικάσθηκε στήν Ρωσία και ο ησυχασμός ως αντιπατερικός στό πρόσωπο του αγίου Μαξίμου του Βατοπαιδινού, του αποκαλούμενου Γραικού.
Η άποψη των Φράγκων και τών Ρώσων ότι τελείωσε η πατερική παράδοση τόν 8ο αιώνα καταλήγει να υποστηριχθή ότι ο σχολαστικισμός τών Φράγκων και η ρώσικη θεολογία υπερέβησαν την πατερική παράδοση.
" Το σημαντικό, για να έχουμε υπ' όψιν μας, είναι ότι οι Ρώσοι επηρεάσθηκαν πολύ από την Δύση, από πολύ νωρίς. Διότι, από τόν καιρό που κατεδίκασαν επισήμως σε φυλάκιση τόν Μάξιμο τον Βατοπαιδινό, τον λεγόμενο Γραικό, τον 16ο αιώνα, είχαν καταδικάσει και τον Νείλο Σόρτσκι,ο οποίος ήταν αρχηγός των Ρώσων ησυχαστών.
Οι Ρώσοι είχαν ησυχαστικό μοναχισμό. Καί φαίνεται ότι τότε ανέκυψε ένα κίνημα να εγκαταλείψουν αυτόν τον μοναχισμό, αντί ενός δυτικού τύπου της εποχής εκείνης. Εισήχθηκε ένας μοναχισμός στήν Ρωσία μή αγιορειτικός. Αυτό, είναι φανερό, αφού κατεδικάσθη ο Μάξιμος ο Βατοπαιδινός και ο Νείλος. Μαζί τους κατεδικάσθη και ο μοναχισμός.
Στην ρωσική παράδοση οι αγιορείτες μοναχοί λέγονται οι " μή κτηματίες", ενώ οι άλλοι λέγονται οι "κτηματίες". Η μία παράταξη ήταν αυτή που έλεγε ότι είναι απαραίτητη η ακτημοσύνη για τον καλόγερο, όπως έλεγαν πρίν, δεν μπορεί κανείς να είναι ασκητής, χωρίς να είναι ακτήμων. Και η άλλη έλεγε ότι τα κτήματα είναι απαραίτητα για τον μοναχισμό και πρέπει να έχουν κτήματα. Και τότε εισήχθη η περίεργη παράδοση στήν Ρωσία, κατά την οποία τα Μοναστήρια στήν Ρωσία όχι μόνον είχαν κτήματα, αλλά είχαν και δούλους, όπως είχαν τα Μοναστήρια των Φράγκων.
Τα Μοναστήρια των Φράγκων είχαν πάντοτε ως Ηγούμενο έναν Φράγκο και οι περισσότεροι καλόγεροι δεν ήσαν Φράγκοι. Αυτός ο μοναχισμός με δουλοπαροίκους εισήχθη και στην Ρωσία. Όταν ανεπτύχθη η τάξη των μουζίκων στήν Ρωσία, κυρίως με τις μεταρρυθμίσεις του Πέτρου του Μεγάλου, μπήκε στην Ρωσία ο ευρωπαϊκός φεουδαλισμός, με την υποταγή των ανθρώπων αυτών. Και τα Μοναστήρια ήταν φεουδαλικά ιδρύματα.
Με την εμφάνιση αυτής της σχολαστικής θεολογίας, έσβησε ο μοναχισμός στήν Ρωσία. Μετά, ο ησυχασμός ξαναμπήκε το 1817 με τα πνευματικά τέκνα του Παϊσίου Βελιτσκόφσκι. Κι έτσι άρχισε η αναβίωση του ησυχαστικού μοναχισμού, που επηρέασε τόσο πολύ τόν Ντοστογιέφσκι. Φαίνεται σαφώς. Και μετά επηρέασαν και τους σλαβοφίλους, αλλά κατά τρόπο ρομαντικό και όχι ουσιαστικό. Διότι οι σλαβόφιλοι θεολόγοι είναι άλλο πράγμα. Πρέπει και αυτοί να μας απασχολήσουν. [....]
" Στους Ρώσους πάντως, ήλθε η ιδέα ότι η πατερική θεολογία τελείωσε. Διότι δεν μπορούσαν οι Ρώσοι να παραδεχθούν την ιδέα ότι μπορούν οι Ρωμηοί, με την άλωση της Κωνσταντινουπόλεως,
να είναι οι ησυχαστές της πατερικής παραδόσεως. Διότι τώρα, με την ανάπτυξη της αγίας Ρωσίας οι Ρώσοι γίνονται κληρονόμοι, όχι μόνο των πολιτικών, αλλά και των θεολογικών δικαιωμάτων της Ρωμηοσύνης, οπότε αυτοί πρέπει να γίνουν οι κατ' εξοχήν κληρονόμοι της Ορθοδόξου Εκκλησίας. Οπότε, έγιναν δεκτικοί της θεωρίας των Φράγκων, περί τερματισμού της πατερικής παραδόσεως.
Στην φραγκική παράδοση, όμως, η πατερική θεολογία τερματίσθηκε κατά τρόπο θεολογικό και πολιτικό, διότι, όταν οι Φράγκοι προσέθεσαν το filioque στο Σύμβολο της Πίστεως, αμέσως βρήκαν την αντίδραση όλων των Ρωμαίων θεολόγων της αυτοκρατορίας και στήν Δύση και στήν Ανατολή. Διότι και οι λατινόφωνοι και οι ελληνόφωνοι Ρωμαίοι αντέδρασαν στήν εισαγωγή του filioque στό Σύμβολο της Πίστεως και στό δόγμα τού filiοque. Αυτό σημαίνει ότι οι Πατέρες της Εκκλησίας, επειδή επολέμησαν το filioque, ήταν αδύνατο να θεωρηθούν από τους Φράγκους ως Πατέρες της Εκκλησίας.
Γι' αυτόν τον λόγο και κατ' αυτόν τον τρόπο, επειδή οι Ρωμαίοι Πατέρες της Εκκλησίας πολέμησαν το filioque, οι Φράγκοι ετερμάτισαν αυτομάτως τήν πατερική παράδοση με τον Ιωάννη Δαμασκηνό. Διότι, ο Ιωάννης Δαμασκηνός είναι ο τελευταίος Πατήρ της Εκκλησίας, ο οποίος δεν επολέμησε το filioque, τουλάχιστον ανοικτά, αν και ο ίδιος δίδασκε σαφώς ότι το 'Αγιον Πνεύμα εκπορεύετααι εκ μόνου του Πατρός.
Γι' αυτό και ο Θωμάς ο Ακινάτης λέγει οτι επηρεάσθηκε από τον Θεοδώρητο Κύρου πάνω σε αυτό το θέμα. Ομολογεί ο Θωμάς ο Ακινάτης ότι ο Δαμασκηνός είναι εναντίον του filioque. Αλλά ήταν γνωστό στούς Φράγκους ότι ο Ιωάννης Δαμασκηνός ήταν εναντίον του filioque. Γι' αυτό ακριβώς δέν τον είχαν ως Πατέρα της Εκκλησίας από την αρχή. Ως Πατήρ της Εκκλησίας γίνεται αποδεκτός ο Ιωάννης Δαμασκηνός μόνον κατά τον 12ο αιώνα μαζί με την Ζ' Οικουμενική Σύνοδο επισήμως και ο Δαμασκηνός είναι υπέρ των εικόνων και υπέρ της Ζ' Οικουμενικής Συνόδου και είναι και κατά του filioque βέβαια. Αλλά μετά έγινε συμβιβασμός μεταξύ των κατακτηθέντων Ρωμαίων της Ρώμης και των Φράγκων και από τον συμβιβασμό αυτό βγήκε η αναγνώριση της Ζ' Οικουμενικής Συνόδου και του Ιωάννου Δαμασκηνού από τους Φράγκους, εφ' όσον οι Ρωμαίοι της Δύσεως, είχαν πλέον διά της βίας δεχθή το filioque.
Εκείνο που μας ενδιαφέρει είναι ότι και οι Ρώσοι και οι Φράγκοι, όταν λένε ότι τερματίζεται η πατερική θεολογία, εννοούν με αυτό τον τερματισμό, ότι υπάρχει κάποια διαδοχή που είναι καλύτερη από την προηγούμενη κατάσταση. Διότι στην φραγκική παράδοση η φραγκική θεολογία είναι καλύτερη από την πατερική θεολογία. Δεν είναι απλώς συνέχεια, αλλά υπερέχει της πατερικής παραδόσεως. Γι' αυτό και η προπαγάνδα είναι ότι τερματίζεται η πατερική θεολογία και μετά αρχίζει η σχολαστική. Η σχολαστική θεολογία υπερέχει της πατερικής θεολογίας. Εδώ στην Ελλάδα δεν μπορούν να το φαντασθούν αυτό το πράγμα. Και οι Ρώσοι είχαν βέβαια μιά περίεργη γραμμή. Γι' αυτούς ξέπεσε το Βυζάντιο από την πατερική θεολογία με την άλωση της αυτοκρατορίας κλπ."
Αυτήν την σχολαστική και φεουδαλιστική θεολογία της τσαρικής Ρωσίας συνήντησαν οι μαρξιστές και πολέμησαν τόν Χριστιανισμό .'Ομως, μια τέτοια δυτικής προελεύσεως θεολογία δεν είναι ορθόδοξη πατερική θεολογία, αλλά είναι παρέκκλιση από αυτήν.
" Οι μαρξιστές δεν ξέρουν τόν Θεό της Ορθοδοξίας. Οι Ρώσοι μαρξιστές ξέρουν τόν Θεό της τσαρικής Ρωσίας, αλλ' αυτός είναι ο Θεός των Φράγκων, ο Θεός της μεταφυσικής και της φιλοσοφίας, όχι της πατερικής παραδόσεως και του ησυχασμού, της εμπειρίας, της θεώσεως και του φωτισμού. Δέν είναι αυτός ο Θεός της τσαρικής Ρωσίας. Διότι η τσαρική Ρωσία τόν 16ο αιώνα επισήμως κατεδίκασε τόν ησυχασμό , όταν φυλάκισαν τόν Μάξιμο τον Αγιορείτη και πέθανε στήν φυλακή, που σημαίνει ότι η ρωσική παράδοση διαμορφώθηκε μακριά από την πατερική παράδοση. Οι Ρώσοι έχουν δική τους παράδοση. Γι' αυτό έχουν απατηθή οι Έλληνες, τόσα χρόνια με την προπαγάνδα του Κοραή, που νομίζουν ότι θα μιμηθούν τους Ρώσους. Σε ποιά εποχή να μιμηθούν τους Ρώσους; Άν κανείς υπολογίση, όταν έγραφε ο Κοραής να μιμηθή η Ορθόδοξη Εκκλησία της Ελλάδος την τσαρική Ρωσία, αυτή είχε φεουδαλισμό και η Εκκλησία υπεστήριζε τόν φεουδαλισμό εκείνα τα χρόνια, την δουλεία τών Ρώσων, των μουζίκων δηλαδή".
Το νεοελληνικό Κράτος αποδέχθηκε τις θεωρίες του Κοραή και αποδεσμεύθηκε βίαια από το Οικουμενικό Πατριαρχείο με εκκλησιαστικές και θεολογικές συνέπειες.
"Αυτό σημαίνει, ότι το υπουργείο Παιδείας χάραξε αμέσως γραμμή Αδαμαντίου Κοραή. Κατ' αυτόν τον τρόπο καταστράφηκαν τα θεμέλια της πατερικής θεολογίας και αντικαταστάθηκαν αυτά τα θεμέλια με φραγκεμένη ρωσική θεολογία και πράξη. Αυτό έχει πάρα πολύ μεγάλη σημασία. Η θεολογία πάει μαζί με την πράξη".
Στην νεώτερη εποχή έγιναν σύντονες προσπάθειες αλλοιώσεως των θεμελίων της πατερικής παραδόσεως.
" Στο νεοελληνικό Κράτος, η Ορθοδοξία είχε ξεριζωθή θεμελιωδώς, δηλαδή από την εσωτερική συνοχή, την παραδοσιακή, με το παρελθόν και ούτε ίχνος υποψίας δεν είχαν περί της πατερικής θεολογικής μεθόδου. Όχι που δεν την καταλαβαίνανε δηλαδή, ίχνος κατανοήσεως δεν είχε μείνει. Τίποτε δεν είχε μείνει, απολύτως τίποτε. Ούτε ξέρανε πλέον τι είναι Θεός, ούτε ξέρανε τί είναι ο φωτισμός, ούτε ξέρανε τί είναι η κάθαρση, ούτε ξέρανε πώς οι Πατέρες ερμηνεύουνε την Αγία Γραφή κ.ο.κ. Ξέρανε ακροθιγώς μόνον ορισμένα πατερικά πράγματα".
Ευτυχώς στίς μέρες μας έχουμε κατανοήσει αυτήν την ζημία και επανερχόμαστε στήν γνήσια ησυχαστική πατερική παράδοση. Γενικά, οι Πατέρες είναι διάδοχοι των Αποστόλων και των Προφητών και η πατερική παράδοση συνδέεται αναπόσπαστα με την εκκλησιαστική ζωή.
(10 votes, average: 4.00 out of 5)
.jpg)
