Λίγα ετυμολογικά
1. «Ιλάσκομαι»: ο επικός του τύπος «ιλέομαι». Στο «ιλέομαι» θέμα «λα, ιλασκ» και του «ιλέομαι» θέμα «ιλε». Ετυμολογικά από το «ίλεως». Με αόριστο «ιλασάμην» και αόριστο παθ. «ιλάσθην».
2. Από το αρχικό «σίσλα» όταν τρέπεται το αρχικό «σ» σε δασεία και αποβάλλεται το δεύτερο «ίλα».
3. Με το πρόσφυμα «σκ» έχουμε συντάξεις:
1. «ιλάσκομαι» (εξιλεώνω, αλλά και καταπραΰνω το θυμό των θεών).
2. εξευμενίζω, ενεργώ για να συμφιλιωθώ με τους ανθρώπους ή να τους συμφιλιώσω.
3. εξευμενίζω τις ψυχές των θανόντων.
4. με δοτική, συγχωρώ. Γίνομαι, δείχνομαι ευσπλαχνικός.
5. από τον επικό τύπο «ιλέομαι»ο Αισχύλος στις «Ικέτιδες». Με αιτιατική εξιλεώνω. Στην έννοια του εξιλεώνω τα γνωστά σύνθετα «αφιλάσκομαι» και «εξιλάσκομαι».
Γενικά
Εγκυκλοπαιδικά να σημειώσουμε την «ιλαρά» κατ’ ευφημισμόν (ιλαρός, γεμάτος χαρά!) τη γνωστή παιδική ασθένεια και τον Ιλάριο (όταν η δασεία στις λατινικές και αγγλοσαξονικές γλώσσες γίνεται «Η» (χ) με ονόματα όπως «Χίλλαρυ» (Χίλαρυ). Γνωστός ο Άγιος Ιλάριος της Ορθόδοξης Κρατικής Εκκλησίας, στην πραγματικότητα τέσσερα πρόσωπα με το αυτό όνομα που εορτάζουν 12 Ιουλίου, 14 Ιουλίου, 4 Μαΐου, 16 Δεκεμβρίου. Ο Πάπας Ρώμης Ιλάριος (461-468) και ο Ιλάριος του Πουατιέ (Πικταβίον – 366 μ.Χ.).
5. Το «ίλαος» σε χρήση κυρίως στους λυρικούς (οι Αττικοί «ίλεως») στην έννοια του ευμενής έναντι των θεών ή και το ανάστροφο. Επί ανθρώπων, ευμενής, πράος, αγαθός, ήπιος, γλυκής «ου δ’ ίλαου ένθεο θυμόν» (Ομ. Ιλ. Ι’639). Και ο Πλάτωνας στο Συμπόσιο (206D) «ο οίνος τον άνθρωπον ποιεί ίλεων». Οι εορτές των Ρωμαίων «ιλάρια» κατά την εαρινή ισημερία και «ιλαρός» («ίλαος»), φαιδρός, εύθυμος, περιχαρής Αριστοφάνης, «Βάτραχοι» (455). Από το «ιλαρός» πιθανώς και η λέξη «ιλάειρα», στην έννοια η ελαφρώς φωτίζουσα φλόγα, οπότε και «ιλαρεύομαι» έχω φωτισμένο πρόσωπο (Θεόδωρος Στουδίτης «ιλαροπρόσωπος»).
6. Ιλάσκομαι (ιλάσσομαι) και «ιλαξάμην», με περιεχόμενο εννοιολογικό, εξιλεώνω, καταπραΰνω. Στην Καινή Διαθήκη κάμνω εξιλέωση «ιλάσκεσθαι τας αμαρτίας του λαού» (Εβρ. 2:17). Κατά τους Ο’ (Ψαλμ. 78:38) «αυτός δε ο Θεός – εστίν οικτίρμων και ιλάσεται ταις αμαρτίαις αυτών». Με προστακτική (Λκ. 18:13) «ιλάσθητι» στην έννοια γίνου, έσο, εύσπλαχνος, ελεήμων, οικτίρμων (από το ομηρικό «ιλήκω» και «ίλημι»).
7. «Ίλαμαι», «ιλάομαι» τουλάχιστον στον Όμηρο, πάντοτε επί θεών («εγώ πρώτος κελόμην θεόν ιλάσκεσθαι» Ιλ. Α’386).
8. Στο «εξιλάσκομαι», επί ανθρώπων, όταν με θείες τιμές καταβάλλεται προσπάθεια εξευμενισμού μετά θάνατον. Σαν «ιλάσκομαι», προξενώ, φέρνω, δίδω ευφροσύνη. «Ιλασμός», το μέσο εξιλέωσης, ενώ «εξιλαστήριος» ο προσφερόμενος προς εξιλέωση, για την επίτευξη εξιλέωσης. Σαν εξιλεώνω και το ρήμα «ιλεοποιέομαι». Και οι Αττικοί, «ίλεως» αντί «ίλαος» και ενίοτε «ίλεως». Ο Μιχαήλ Ψελλός, «ιλέωσις» αντί «εξιλέωσις».
Παλαιά Διαθήκη
1. Το ρήμα «ιλαρύνω» στην Παλαιά Διαθήκη, στις Παρ. 15:13 «το πρόσωπον» κάμει φαιδρό, γελαστό το πρόσωπο.
2. Το «ιλαστήριο» σε πλούσιες αναφορές (Έξοδος, Λευιτικό, Αριθμοί, Α’ Χρονικών).
3. Η λέξη «ίλεως» στο Δευτερονόμιο, Α’ Βασιλέων, Β’ Χρονικών, Εσθήρ, Ιώβ, ψαλμικό λόγο, Αμώς. Τα «ιλαρός» και «ιλαρότης» λείπουν από την Παλαιά Διαθήκη.
4. Τα εδάφια που αναφέρουν τις πιο πάνω έννοιες στην Καινή Διαθήκη θα τύχουν, πιο κάτω, ειδικής ανάλυσης.
Το ιλαστήριο
1. Το ιλαστήριο (Εξ. 21:17-22) είναι το κάλυμμα (σκέπασμα) της Κιβωτού της Διαθήκης. Η Κιβωτός περιέχει τους τρεις συμβολισμούς που συνθέτουν τον Κύριο Ιησού: Λόγος (πλάκες), Άρτος (Μάννα), Αγιασμός εις καρποφορία (ράβδος Ααρών). Τοποθετημένος εις τα Άγια των Αγίων, συνίστατο από καθαρό χρυσάφι και είχε μήκος δύο πήχεων και ημίσεως, πλάτος δε, ένα πήχυ και μισό. Εις τα δύο άκρα του θυσιαστηρίου σε όρθια θέση δύο χερουβείμ χρυσά με εκτεταμένα τα φτερά τους έως προς το άλλο, σε τρόπο ώστε να την καλύπτουν – επισκιάζουν. Ο συμβολισμός του Αρχιερέα που εισήρχετο μια φορά το έτος με ραντισμό αίματος – μόνος πάντοτε – δηλώνει τη δικαίωση η οποία δωρίζεται μόνον από τον Ιησού και μόνο με Αίμα θυσίας σταυρού.
2. Η ενότητα Κιβωτού και Ιλαστηρίου, δηλώνει την ταυτότητα Προσώπου και Θυσίας του Χριστού Ιησού. Το δυο χερουβείμ κοιτάζουν προς τα κάτω, στο Ιλαστήριο. Ίσως εκφράζουν το χώρο Παλαιάς και Νέας Διαθήκης καθώς ενατενίζουν στην εν Χριστώ Χάρη.
3. Η Κιβωτός ίσως χάθηκε κατά την αιχμαλωσία και αξίζει να σημειωθεί η παράθεση από τα βιβλία των Μακκαβαίων ότι ο Ιερεμίας κατά τη μεταγωγή του στην Αίγυπτο όπου κατά πάσα πιθανότητα μαρτύρησε με πριόνι, έκρυψε κάπου στη διαδρομή την Κιβωτό που θα ανακαλυφθεί όταν έλθει ο Μεσσίας.
Καινή Διαθήκη
1. Ιλαρός: Β’ Κορ. 9:7 «ιλαρόν δότην αγαπά…» (Βλ. Παρ. 22:8). Αυτόν που δίνει χαρωπά, χαρούμενος γελαστός, πλατύκαρδος, άνετα.
2. Ιλαρότης: Ρωμ. 12:8 «ο ελεών εν ιλαρότητι». Στην πιο πάνω έννοια. Και επιπλέον, πλούσια, γενναιόδωρα, με πλούσια χέρια.
3. Ιλάσκεσθαι:
3.1. Λκ. 18:12 «ιλάσθητί μοι τω αμαρτωλώ». Κάμε έλεος. Σπλαχνίσου με. Ελέησέ με.
3.2. Εβρ. 2:17: «εις το ιλάσκεσθαι τας αμαρτίας του λαού». Να εξιλεώνει. Να προσφέρεται ως θυσία για την εξιλέωση.
4. Ιλασμός:
4.1. Α’ Ιωάν. 2:2 «αυτός ιλασμός εστίν…». Εξιλέωση. Γενόμενη προσφορά (θυσία) για εξιλέωση. Με το σκοπό να κάμει εξιλέωση.
4.2. Α’ Ιωάν. 4:10 «…απέστειλε τον Υιόν Αυτού ιλασμόν…». Μέσον για ιλασμό. Το θύμα για να γίνει ιλασμός.
5. Ιλαστήριον:
5.1. Ρωμ. 3:25 «ον προέθετο ο Θεός ιλαστήριον…». Το όργανο του εξιλασμού. Το πρόσωπο μέσω του οποίου πραγματώθηκε ο εξιλασμός. Το ιλαστήριο θύμα. Το υποκείμενο.
5.2. Εβρ. 9:5 «…κατασκιάζοντα το ιλαστήριον». Στην ιστορική έκφραση. Το εις την Σκηνή του Μαρτυρίου, χρυσό επικάλυμμα.
6. Ίλεως:
6.1. Ματθ. 16:22 «Ίλεως Σοι, Κύριε…». Μακάρι ο Θεός να φερθεί απέναντί Σου με έλεος. Να σε σπλαχνιστεί. Να σε αντιμετωπίσει με έλεος από το δικό Του έλεος.
6.2. Εβρ. 8:12 «Ίλεως έσομαι ταις αδικίαις αυτών» (Εξ. 19:5). Οικτίρμων, ελεήμων, συγχωρητικός, συγχωρών, παραβλέπων.
Σαν συμπέρασμα:
Ο Ιησούς Χριστός, όντας Ιλαρός, χαρίζει Ιλαρότητα, Ιλάσκεται, εγένετο Ιλασμός, θυσιάστηκε και το Παντοδύναμο Αίμα Του στάλαξε επί του Ιλαστηρίου.
.jpg)
