Πέντε στοχασμοί για την ομορφιά

πηγή : Πεμπτουσία

 

Francois Cheng: Πέντε στοχασμοί για την ομορφιά

Επιστήμες / Εκδόσεις   Δρ. Δημήτρης Μπαλτάς 

 

Σήμερα, στην εποχή της πάνδημης δυστυχίας, της τυφλής βίας, των φυσικών και οικολογικών καταστροφών, το να μιλάμε για την ομορφιά μπορεί να φαίνεται άτοπο, άπρεπο, ακόμη και προκλητικό. Σχεδόν σκανδαλώδες. Ίσως όμως, γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο, η ομορφιά, σε αντίθεση με το κακό, βρίσκεται όντως στους αντίποδες μιας πραγματικότητας την οποία καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε”.

• Πέντε στοχασμοί για την ομορφιά
• François Cheng
• μετάφραση: Μαρία Παπαδήμα, Μαρίνα Λεοντάρη
• Εξάντας, 2011
• 133 σελ.
• ISBN 978-960-256-698-5

Ο Φρανσουά Τσενγκ γεννήθηκε στην Κίνα το 1929. Το 2002 έγινε το πρώτο, ασιατικής καταγωγής, μέλος της Γαλλικής Ακαδημίας.

Το βιβλίο που παρουσιάζω σήμερα, είναι πέντε διαλέξεις του συγγραφέως πάνω σε ζητήματα αισθητικής, κυρίως δε στην έννοια του ωραίου. Εξ αυτού του λόγου είναι εμφανής η προφορικότητα των κειμένων, με τις συχνές επαναλήψεις των λεγομένων.

Παραδέχεται εξ αρχής ο συγγραφέας ότι «το να μιλάμε για την ομορφιά μπορεί να φαίνεται άτοπο, ακόμη και προκλητικό. Σχεδόν σκανδαλώδες» (σ. 15). Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι από το τέλος του 19ου και κυρίως στον 20ο αι. ο σκοπός της τέχνης ως αποκάλυψη του ωραίου έχει αλλάξει: «Η ασχήμια των μεγαλουπόλεων, η συνείδηση μιας νεωτερικότητας βασισμένης στην ιδέα του ‘’θανάτου του Θεού’’, η κατάρρευση του ουμανισμού» ανέστρεψαν την παραδοσιακή αντίληψη περί της τέχνης (σ. 99).

Πολύ ενδιαφέρουσα είναι η προσέγγιση του συγγραφέως περί της μοναδικότητας της υπάρξεως εκάστου όντος, στην οποία «η ομορφιά αρχίζει να υπάρχει» (σ. 24). Ενώ ο Τσενγκ δέχεται ότι «το σύμπαν φανερώνεται σαν ένα δώρο που μας καλεί να το εξυμνήσουμε» (σ. 31), υπενθυμίζει επίσης ότι «η κινεζική σκέψη δεν γνώρισε την ιδέα της Δημιουργίας με την βιβλική έννοια του όρου» (σ. 37).

Αξιοπρόσεκτες, από την άποψη της ιστορίας της τέχνης, είναι οι προσεγγίσεις του συγγραφέως στην γνωστή «Μόνα Λίζα» (σσ. 54-60).

Ο αναγνώστης θα διαπιστώσει ότι ο Φρ. Τσενγκ αντιπαραβάλλει σε πολλές σελίδες του βιβλίου του την ομορφιά με το κακό και όχι με το άσχημο (βλ. ενδεικτικώς σ. 16, σ. 63, σ. 65), αφορμώμενος κυρίως από την λόγια κινεζική παράδοση η οποία δεχόμενη «την ποίηση και την ζωγραφική ως υπέρτατη έκφραση της ανθρώπινης δημιουργίας, δεν διαχωρίζει την αισθητική από την ηθική» (σ. 128).

Γνωρίζει καλώς ο συγγραφέας την αρχαία ελληνική περί της τέχνης, αλλά και τις αισθητικές αντιλήψεις των φιλοσόφων του Γερμανικού Ιδεαλισμού, όπως φαίνεται σε πολλά σημεία του βιβλίου (βλέπε λ.χ. σσ. 73-75, σ. 91, σ. 99, σ. 116).

Στην γνωστή ρήση του Ντοστογιέφσκι «η ομορφιά θα σώσει τον κόσμο» (σ. 116) ο Τσενγκ ερμηνεύει την ομορφιά ως λύτρωση από το κακό.

Οι «πέντε στοχασμοί» παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον, κυρίως αν αναγνωσθούν στο πλαίσιο μιας απλής, σύντομης, έκθεσης των προσεγγίσεων περί του ωραίου στην κινεζική κοσμολογία και αισθητική. Ο συγγραφέας δεν αντιπαραβάλλει με εχθρική διάθεση, την δική του με τις άλλες παραδόσεις, κυρίως την αρχαία ελληνική και την χριστιανική, και έτσι πρέπει να πράξει, νομίζω, και ο αναγνώστης.

Αυτό που κομίζει ο συγγραφέας ως πρόταση στην Δύση όπου έζησε και εργάσθηκε, είναι ότι η κινεζική τέχνη, ιδιαιτέρως η ζωγραφική, δεν απεικονίζει απλώς τοπία της φύσεως αλλά «τοπία της ψυχής» (σ. 86). Προτείνει, τελικά, ο Τσενγκ στην σημερινή εκβαρβαρισμένη Δύση την σύνδεση της αισθητικής με την ηθική, σχέση την οποία είχε απορρίψει, αν και όχι απολύτως, ο μεγάλος Γερμανός φιλόσοφος Ιμμ. Καντ.

 

 

 

 Trois  poèmes lus par François Cheng, de l’Académie française

présentation par François Cheng de son livre 
Vraie Lumière née de vraie Nuit

 

François Cheng, de l’Académie française, a uni son talent de poète à celui de l’artiste Kim En Joong, pour réaliser un album où ses vingt-quatre poèmes sont illustrés par huit lithographies. Il explique ici dans quelles circonstances douloureuses de sa vie sont nés ces poèmes et il nous offre la lecture de trois d’entre eux. Un moment inoubliable !

 

 

 

C'était un froid samedi de décembre 2009. Les Editions du Cerf avaient convié quelques amis de François Cheng et de l'artiste dominicain Kim En Joong pour présenter le livre qu'elles venaient de publier : Vraie Lumière née de vraie Nuit. La petite salle de la maison d'éditions était comble. Et jamais aucune présentation de livre ne fut plus émouvante. François Cheng, qui a commencé par évoquer le père Carré, de l'Académie française, raconte cette "période d'enfermement", de souffrance physique, qu'il a vécue, "une plongée en moi-même jusqu'à toucher le fond puis, à partir de là, l'impression de rejoindre la racine de la source de ma vie de quête. Au lieu du découragement, ou de la résignation devant mon état de santé, j'ai compris que ces épreuves étaient une sorte de bénédictions". En effet, il sortait d'une longue période de maladie, et il a relaté la naissance de ses poèmes, comment ils lui sont venus, comment, à l'époque de Noël dernier, ce titre "Vraie Lumière née de vraie Nuit" s'est imposé à lui alors qu'il pensait que la fin de sa vie était proche. Dieu merci, ses amis présents ont pu se réjouir de le retrouver en bonne forme. "Au delà de l'expérience de souffrance, j'ai ressenti une sorte de gratitude, de félicité, avec la sensation de renaître à une vie, une nouvelle naissance". Toute cette expérience est relatée, si l'on peut dire, dans ses poèmes.

La vie comme don, et l'éternité comme instant

Ecoutez-le ici parler, comme personne, de l'Etre suprême, de Celui qui est, qui existe, qui se révèle à nous, et dont l'existence est un don, pour nous qui pouvons la recevoir. De tels propos auraient pu donner une leçon de métaphysique mais le ton de simplicité, de vérité, de témoignage, adopté par François Cheng les transforme en un moment de partage fraternel sur ce qui fait l'essentiel de la vie. "La vie est un don inouï et non un dû, conclut François Cheng, la moindre chose devient signe". Et puisque la vie est don, chaque instant prend un relief extraordinaire. Car le don n'est pas un état statique, il s'exprime dans l'instant, il est inattendu, inespéré. L'Etre, lui, advient dans l'instant. Et nous, nous tentons aussi à chaque instant, d'accéder à l'être. Mais il faut que l'Etre fasse cet acte d'être,(...)

πηγή : Canal Academie

Yasemin Coplan