" Κύριος ποιμαίνει με"

Ο ψαλμός μας  αρχίζει με τα λόγια " Κύριος ποιμαίνει με και ουδέν με υστερήσει". Από την εναρκτήρια αυτή φράση, θα περιοριστούμε μόνο στις τρείς πρώτες λέξεις: "Κύριος ποιμαίνει με". Οι λέξεις αυτές εδραιώνουν μια σχέση, πάνω απ' όλα όμως ταυτίζουν τον Ποιμένα με τον Κύριο. Είναι ένα παράδοξο σχήμα, διότι υπάρχει πελώρια αντίθεση ανάμεσα στόν Κύριο και Θεό μας και σε ένα ποιμένα.

Ο Κύριος...σε όποια γλώσσα και να τη σκεφθούμε αυτήν τη λέξη - στα Εβραϊκά, στα Ελληνικά, στα Λατινικά -, ξυπνά μέσα μας τρείς θεμελιώδεις έννοιες. Πρώτα απ' όλα τη θεία μεγαλειότητα του Κυρίου. Μετά την έννοια της δύναμής Του. Και τέλος την έννοια της δικής μας απόλυτης ασημαντότητας σε σχέση με αυτήν την μεγαλειότητα και τη δύναμη. Είμαστε πλάσματα απείρως εξαρτημένα από τα χέρια του Κυρίου μας.

Και ο ποιμένας... Βλέπουμε την αντίθεση ανάμεσα στο πολύ μεγάλο και στό πολύ ταπεινό και μικρό. 'Ενας ποιμένας δεν είναι ούτε δυνατός ούτε πλούσιος. είναι στην υπηρεσία του εργοδότη του. Κι ακόμη, είναι στην υπηρεσία των προβάτων που προσέχει. Τα πρόβατα τον ακολουθούν, είναι αλήθεια αυτό, αλλά τον ακολουθούν επειδή αυτός ζεί για το κοπάδι του. Πρέπει να τα οδηγεί, να τα τρέφει, να τους εξασφαλίζει καταφύγιο, να τα υπερασπίζεται. Η ζωή του όλη είναι αφιερωμένη στα πρόβατά του, αυτός ο ίδιος τους ανήκει. Υπ' αυτήν την έννοια, ο ψαλμωδός δηλώνει ότι ο Κύριος είναι αυτός ο άνθρωπος που ανήκει στο κοπάδι του, ότι ο Κύριος είναι πολύ απλά ένας ποιμένας, ένας ταπεινός βοσκός. Αυτό ακριβώς είναι το παράδοξο, το απίστευτα παράδοξο.

Ας προσέξουμε εδώ ότι ο ψαλμός δεν λέει, " Ο Ποιμένας είναι ο Κύριος". Δεν προτάσσει την έννοια ότι ο βοσκός υψώθηκε στο επίπεδο ενός κυρίου. 'Οχι, δεν γίνεται κύριος ο βοσκός. Αν προηγείτο η λέξη "ποιμένας"και ακολουθούσε η λέξη "κύριος", η αλληλουχία ίσως υπονοούσε ένα εξαιρετικό προβιβασμό. Αντιθέτως εδώ, προηγείται η λέξη "Κύριος", αυτή είναι το εναρκτήριο σημείο. Και εδώ, όπως και παντού, ο Κύριος παίρνει την πρωτοβουλία. Δεν υπάρχει άνοδος από την κατάσταση του βοσκού στην κατάσταση του Κυρίου, αλλά κάθοδος από το επίπεδο του Κυρίου σ' εκείνο του ποιμένα. Πρόκειται για την πιό βαθιά και ευσπλαγχνική πράξη κενώσεως. Και αυτή η ταπεινή και στοργική κίνηση δίνει τον τόνο και διαπνέει όλο τον ψαλμό.

" Κύριος ποιμαίνει με". Αυτό που έχουμε εδώ είναι μιά δήλωση δοσμένη με νηφάλια αποφασιστική αυθεντία. Δεν είναι μία πρόβλεψη : " Ο Κύριος θα με ποιμάνει", ούτε μια ευχή ή προσευχή : "Κύριε, γίνε ο ποιμένας μου !". Είναι μια απλή γαλήνια δήλωση ενός γεγονότος που ήδη ισχύει :
" Κύριος ποιμαίνει με ". Αυτή είναι η αληθινή κατάσταση, έτσι έχουν τα πράγματα. Εγώ μπορεί να απομακρυνθώ από τον Ποιμένα. Αλλά μια τέτοια απόρριψη εκ μέρους μου δεν εμποδίζει τον Κύριο από το να παραμένει ο Ποιμήν. Αυτός είναι και θα είναι για πάντα ο Ποιμήν.

Από το βιβλίο " Κύριος ποιμαίνει με..."
Σχόλια στον 22ο Ψαλμό του Δαυίδ
Του Lev Gillet

 

Simonopetra Monastery - Psalm 22

 

 

Υάκινθος

"Το Πνεύμα το άγιο τι είναι; ..."

Του Αγίου Πατρός ημών
Συμεών του νέου Θεολόγου

Ηθικός Λόγος Ε'

[...] 17   Αλλά θα σε ερωτήσω και αποκρίσου μου. Το Πνεύμα το άγιο τι είναι; Θεός, εκ Θεού αληθινού, ομολογουμένως Θεός αληθινός. Εσύ λοιπόν, όπως βλέπεις, λέγεις αυτό Θεό, πιστός στα δόγματα της εκκλησίας. Αυτό λοιπόν λέγεις και πιστεύεις ότι είναι Θεός αληθινός, εκπορευόμενο εκ Θεού αληθινού, και συνιστάς ότι όσοι έχουν το άγιο Πνεύμα, ομολογουμένως έχουν εκείνον τον ίδιο τον Θεό να μένει πάντοτε μέσα τους, όπως και ο Χριστός είπε πρός τους αποστόλους' " εάν με αγαπάτε, θα τηρήσετε τις εντολές μου' και εγώ θα παρακαλέσω τον Πατέρα και θα σας δώσει άλλον Παράκλητο, για να μείνει μαζί σας αιώνια ". Να λοιπόν εδιδάχθηκες ότι και μένει και κατοικεί στούς ατελείωτους αιώνες. Το ότι είπε, " για να μείνει μαζί σας αιώνια ", δηλώνει ότι συνυπάρχει αιώνια και συνεχώς μαζί τους και ότι είναι αχώριστο μ' αυτούς τώρα, και στον μέλλοντα αιώνα. 'Οτι όμως οι θείοι απόστολοι και είδαν και αξιώθηκαν να λάβουν το 'Αγιον Πνεύμα, άκουσε το επόμενο' " το Πνεύμα της αληθείας, το οποίο ο κόσμος δεν μπορεί να λάβει, διότι δεν το βλέπει ούτε το γνωρίζει, εσείς το γνωρίζετε, διότι μένει μαζί σας ". Για να γνωρίσεις όμως ότι και τον Χριστό βλέπουν αυτοί που τον αγαπούν και φυλάσσουν τις εντολές του, άκουσε τον ίδιο τον Κύριο που το λέγει' " αυτός που κρατά τις εντολές μου και τις τηρεί, εκείνος είναι που με αγαπά'
και εκείνος που με αγαπά θα αγαπηθεί από τον Πατέρα μου, και εγώ θα τον αγαπήσω και θα του φανερωθώ ".[...]

'Αγιος Συμεών ο νέος Θεολόγος

Α' Βίβλος των Θεολογικών και Β΄Βίβλος των Ηθικών Λόγων

Πατερικές Εκδόσεις  " Γρηγόριος ο Παλαμάς "

 

Υάκινθος

Για την πραότητα

Η πραότητα και η ταπεινοφροσύνη είναι ουράνιες αρετές.
Ο ίδιος ο Κύριος μας λέει:
"Μάθετε απ' εμού , ότι πράος ειμι και ταπεινός τη καρδία' και θα εύρετε ανάπαυσιν εις τας ψυχάς υμών".
Ο ίδιος ο Κύριος, η άνω Σοφία, μας μιλάει για τον Εαυτό του.
Η πραότητα είναι εξωτερική και εσωτερική.
Η εξωτερική πραότητα φανερώνεται στα εξής:
Να περπατείς ήσυχα και ήρεμα. Να κάθεσαι ήρεμα.
Να αγωνίζεσαι να είσαι ήρεμος και ήσυχος.
Ο αληθινός χριστιανός από αυτά φαίνεται.
Η Αγία Γραφή μας λέει: "Και στολισμός και γέλως οδόντων και βήμα ποδός, μαρτυρεί τα περί του ανδρός" (Σοφ.Σειράχ 19,30).
Η εσωτερική πραότητα είναι:
Να κυριαρχείς στο θυμό. Να συγκρατείς την οργή.
Οταν κάποιος σε λυπήσει, έστω και άν μπορείς να τον εκδικηθείς, να μη τον εκδικείσαι . Καί έστω και άν πικραίνεσαι, να μη πικραίνεις κανένα. Ούτε με λόγια .Ούτε με έργα. Ούτε με τον τρόπο της συμπεριφοράς σου . Αντίθετα μάλιστα. Αν θέλεις να είσαι πράος, οφείλεις με τον τρόπο της συμπεριφοράς σου να γαληνεύεις την καρδιά του κάθε ανθρώπου! Μη το ξεχνάς, ότι ο Κύριος είπε:
" Επί τινα επιβλέψω, αλλ' ή επί τον ησύχιον και πράον";


Από το βιβλίο "Πνευματικές νουθεσίες", του Ιλαρίωνος Ιερομονάχου.

 

 

 

Υάκινθος

"Υποκριτά, έκβαλε πρώτον την δοκόν εκ του οφθαλμού σου...."

Ο κίνδυνος της ηθικής κρίσης

[...] Η πρόταση "Μη κρίνετε ίνα μη κριθήτε ", χρησιμοποιείται συνήθως σε λάθος περιστάσεις. Ο Χριστός δεν μας επέβαλε να μην κρίνουμε ποτέ. Αυτό που είπε στους επόμενους τέσσερις στίχους είναι ότι θα έπρεπε να κρίνουμε τους εαυτούς μας προτού κρίνουμε τους άλλους-όχι ότι δεν θα έπρεπε να κρίνουμε καθόλου - για να καταλήξει: "Υποκριτά, έκβαλε πρώτον την δοκόν εκ του οφθαλμού σου, και τότε διαβλέψεις εκβαλείν το κάρφος εκ του οφθαλμού του αδελφού σου" (Ματθ.). Αναγνωρίζοντας το ενδεχόμενο κακού στις ηθικές κρίσεις, μας προέτρεψε όχι να τις αποφεύγουμε εντελώς, αλλά να εξαγνίζουμε τους εαυτούς μας, προτού τις κάνουμε. Πράγμα το οποίο οι κακοί άνθρωποι δεν καταφέρνουν να κάνουν.
Αυτό που αποφεύγουν είναι η αυτοκριτική.
Πρέπει επίσης να θυμόμαστε το σκοπό για τον οποίο κρίνουμε. Αν είναι η θεραπεία, καλώς. Αν είναι η ενίσχυση της εκτίμησης για τον εαυτό μας και της έπαρσής μας, τότε ο σκοπός μας είναι λανθασμένος. Η σκέψη "Πορεύομαι πρός δόξαν Θεού" πρέπει πάντα να συνοδεύει την κρίση μας για το Κακό κάποιου άλλου ανθρώπου.
Πιστεύω ότι η επιστημονική εξερεύνηση του ανθρώπινου Κακού θα βεβαιώσει το αληθές αυτής της σκέψης. Σκεφτείτε κάποια από τα ζητήματα που έχουμε ήδη θέσει: την πιθανότητα γενετικής πρόκλησης του Κακού η προδιάθεσης γι'αυτό' τις ενδείξεις για το ρόλο που παίζουν οι γονείς που δεν αγαπούν τα παιδιά τους, και για τις επιπτώσεις του μεγάλου πόνου κατά την διάρκεια της παιδικής ηλικίας' για τη μυστηριώδη φύση της ανθρώπινης καλωσύνης. 'Οσο βαθύτερα εξετάζουμε το αντικείμενο, τόσο λιγότερους λόγους για προσωπική έπαρση ανακαλύπτουμε.

 

 

 

" Η ευθύνη "

 

 Μερικοί  ερμηνεύουν  την  αλήθεια  της  σκέψης  "Πορεύομαι  πρός  δόξαν  Θεού" ως  έναν  λόγο μοιρολατρείας. Από  τη στιγμή  που ο Θεός  λυτρώνει  αυτό  το  άτομο, αλλά  όχι  και  το  άλλο, απο  τη  στιγμή  που ο βαθμός  στον  οποίο  μπορούμε  να  σώσουμε  τους  εαυτούς  μας  με  δική  μας  προσπάθεια  θα  παραμείνει  μάλλον  ασαφής, γιατι  να κάνουμε  τον  κόπο; 'Ομως, η μοιρολατρεία  είναι  ακριβώς  αυτό: μοιραία. Η εγκατάλειψη  της  προσπάθειας  είναι  θάνατος. Αν  και  μπορεί  να  μη  δούμε  ποτέ  καθαρά  το  νόημα  της  ανθρώπινης  ύπαρξης - ούτε  τον  ακριβή λόγο  που  το  ένα  άτομο  είναι  καλό  και  το  άλλο  κακό -, εξακολουθούμε  να  είμαστε  υπεύθυνοι  για μια  όσο  το  δυνατόν  καλύτερη  ζωή. Το οποίο, επίσης, σημαίνει  ότι  πρέπει  να  συνεχίσουμε  να  κάνουμε  τις  απαραίτητες  ηθικές  κρίσεις  για  την  υποστήριξη  της  ζωής. Και μπορούμε  να  διαλέγουμε  αν θα  ζούμε  σε  μια  κατάσταση  μικρότερης η μεγαλύτερης  άγνοιας.

Το  ζήτημα  τότε  δεν  είναι  αν  πρέπει  ή  όχι  να  κρίνουμε' ασφαλώς  και  πρέπει. Το  θέμα  είναι  πως  και  πότε  να κρίνουμε  σοφά. Οι μεγάλοι  πνευματικοί  ηγέτες  μας  έχουν δώσει  τις  βασικές  αρχές. Αφού, πάντως, πρέπει  να  κάνουμε  ηθικές  κρίσεις, είναι  σωστό  να εκλεπτύνουμε  περισσότερο  τη  σοφία  μας  εφαρμόζοντας  την  επιστημονική  μέθοδο  και  τη  γνώση  του Κακού, όπου  αρμόζει' αρκεί  να  έχουμε  στο  μυαλό  μας  τις  βασικές  αρχές.[...]
 

 

Από  το  βιβλίο  " Οι  'Ανθρωποι  του  Ψεύδους"

του  ψυχιάτρου-ψυχοθεραπευτή  δρ. Σκoτ Πεκ

 

 

 

 

 

Υάκινθος

Ο κίνδυνος της ηθικής κρίσης

Χαρακτηριστικό των κακών  ανθρώπων  είναι  να  κρίνουν  τους  άλλους ως  κακούς. Είναι  ανίκανοι  να  αναγνωρίζουν  τη  δική  τους  ατέλεια, και  γι'αυτό  κατηγορούν  άλλους  για  τα  ελαττώματα  τους. Και όταν  χρειάζεται, είναι  σε  θέση  ακόμη  και  να  καταστρέφουν  άλλους  στο  όνομα  της  δικής  τους  ορθότητας. Πόσες  φορές  δεν  το  έχουμε  δει: στα  βασανιστήρια  των Αγίων, στην ιερά  Εξέταση,  στο  Ολοκαύτωμα, στο Μαϊ Λάϊ!  Αρκετές  φορές, ώστε  να ξέρουμε  ότι  κάθε  φορά που  κρίνουμε  κάποιους  άλλους  ως  κακούς, μπορεί  εμείς  οι  ίδιοι  να  διαπράττουμε  το  Κακό. Ακόμη  και  οι  άθεοι  και  οι  αγνωστικιστές  πιστεύουν  στα  λόγια  του  Χριστού:
"Μη  κρίνετε  ίνα  μη  κριθήτε".
Το  Κακό  είναι  μια ηθική  κρίση. Προτείνω  ότι  ίσως  είναι  και  μια  επιστημονική  κρίση. Διατυπώνοντας  όμως  την  κρίση  με  επιστημονικό  τρόπο  δεν  ξεφεύγουμε  από  την σφαίρα της  ηθικής. Η  λέξη  είναι  υποτιμητική. Είτε  αποκαλούμε  κάποιον  άνθρωπο κακό, σύμφωνα  με  την  δική  μας  γνώμη, είτε  βασιζόμενοι  σε  κάποιο τυποποιημένο  ψυχολογικό  τεστ, και  με  τους  δύο  τρόπους  εκφέρουμε  μία  ηθική  κρίση εναντίον  του. Δεν  θα  ήταν  πιο  σωστό  να  απέχουμε  και  από  τους  δύο  τρόπους; Η  επιστήμη  από  μόνη  της  είναι  αρκετά  επικίνδυνη. Πως  τολμάμε  να  αναμειγνύουμε  και  τις  δύο  υπό  το  φως  της  νουθεσίας  του  Χριστού; Αν, όμως  εξετάσουμε  το θέμα  προσεκτικότερα, θα  δούμε  ότι  μία  απόλυτη   αποφυγή  διατύπωσης  ηθικών  κρίσεων  είναι, από  μόνη  της, και αδύνατη  και  κακή.[...]
Είναι  γεγονός  ότι  δεν  μπορούμε  να  ζούμε  αξιοπρεπώς, χωρίς  να  διατυπώνουμε  γενικά  κρίσεις  και  συγκεκριμένα  ηθικές  κρίσεις....'Ολοι  μας  παίρνουμε  καθημερινά  αποφάσεις  που  είναι  κρίσεις, και  οι  περισσότερες  από  τις  οποίες  έχουν  ηθικές  προεκτάσεις. Δεν  είναι  δυνατόν να μή  κρίνουμε.[...]
(συνεχίζεται στην ανάρτηση της 10/4/2012).


Από  το  βιβλίο  " Οι  'Ανθρωποι  του  Ψεύδους "
του  ψυχιάτρου-ψυχοθεραπευτή δρ. Σκότ  Πέκ

πηγή:Υάκινθος

 

Βάπτισμα

[...]
Η απάντησις  σ' αυτήν την κάθοδο πρός το βάθος όπου βρισκόταν πεσμένος ο άνθρωπος, είναι το άνοιγμα των ουρανών, απ' τα ύψη. Το χώρισμα, που μας χωρίζει, από τον πανταχού παρόντα Θεό στόν ουρανό του, και στην απομόνωσί του, δηλαδή ο ίδιος ο άνθρωπος, ως ξεπεσμένο δημιούργημα, που είχε παρασύρει μαζί του όλη την πλάσι που "υπετάγη τη ματαιότητι" (Ρωμ.η', 20), αυτό το χώρισμα φεύγει από τη μέση. Συντελείται μια αιώνια ένωσις. Στην ανθρώπινη καρδιά του Ιησού ξεχύνεται ο ανοικτός  πλούτος του Πατρός.
" Εγένετο...Ιησού προσευχομένου ανεωχθήναι τόν ουρανόν", λέγει το κατά Λουκάν (γ', 21), θέλοντας μ' αυτό να φανερώσει κάποιο γεγονός, που ήταν όμως πραγματικό, πιό πραγματικό απ' όλα τα χειροπιαστά πράγματα που τους περιτριγυρίζουν' αλλά ήταν " εν Πνεύματι".

 

Σήμερον ο Παράδεισος ηνέωκται τοις ανθρώποις,

και ο της Δικαιοσύνης 'Ηλιος καταυγάζει ημίν....

Σήμερον του παλαιού θρήνου απηλλάγημεν

και ως νέος Ισραήλ διεσώθημεν.

Σήμερον του σκότους ελυτρώθημεν

και τω φωτί της θεογνωσίας καταυγαζόμεθα..

Σήμερον η πλάνη κατήργηται,

και οδόν ημίν σωτηρίας εργάζεται

 η του Δεσπότου επέλευσις....

Σήμερον τα άνω τοις κάτω συνεορτάζει,

 και τα κάτω τοις άνω συνομιλεί.... 

Εις τα Άγια Θεοφάνεια
του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού
Από το ποίημα
Σωφρονίου Πατριάρχου Ιεροσολύμων

 

Τό 'Αγιον Πνεύμα ανυψώνει τον άνθρωπο, πιό πάνω κι απ' τόν ίδιο τον εαυτό του, έτσι που καταλαβαίνει τον Θεό, κι αντιλαμβάνεται την αγάπη του.Ο πλούτος αυτού του Πνεύματος πλημμυρίζει τον Ιησού. Μιλήσαμε για το μυστήριο, απ' όπου είχε πηγάσει η ύπαρξις του Χριστού: 'Οτι αυτός είναι ο κατ' ουσίαν Υιός του Θεού. 'Οτι αυτός φέρει μέσα στην ύπαρξί του τη ζωντανή θεότητα, που τον παρακολουθεί και τον φωτίζει.Ταυτόχρονα όμως αυτός είναι και ένας αληθινός άνθρωπος, που έγινε ολότελα όμοιος μ' εμάς, εκτός από την αμαρτία' επομένως αυτός είναι που "προέκοπτε σοφία , και ηλικία, και χάριτι' όχι μόνον " παρ' ανθρώποις", αλλά και "παρά Θεώ"...

 

... Σήμερον η χάρις του Αγίου Πνεύματος,

εν είδει περιστεράς,

τοις ύδασιν επεφοίτησε.

Σήμερον ό άδυτος 'Ηλιος ανέτειλε,

και ο κόσμος τω φωτί του Κυρίου καταυγάζεται....

Σήμερον ο άκτιστος υπό του ιδίου πλάσματος

βουλή χειροθετείται...

Σήμερον ο ακλινής τω ιδίω οικέτη υποκλίνεται,

ίνα ημάς εκ της δουλείας ελευθερώση...

Εις τα Άγια Θεοφάνεια

του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού

Από το ποίημα

Σωφρονίου Πατριάρχου Ιεροσολύμων

Εδώ το μυστήριο γίνεται σκοτεινότερο: είναι Υιός του Πατρός.

Ο Πατήρ προαιωνίως είναι "εν τω Υιώ", όπως και "ο Υιός εν τω Πατρί" (Ιω.ιδ', 10-12). 'Ο,τι κάνει ο Υιός, είναι κάτι που προέρχεται απ' την εξουσία του Πατρός. Αυτή η εξουσία, αυτή η δύναμις είναι ανοικτή μπροστά του και τη " βλέπει".Ταυτόχρονα όμως σημειώνεται, ότι από τον Πατέρα του "εξήλθε" και πρός τον Πατέρα του "πορεύεται", για να καταλήξει στην αδιαπέραστη απ' την ανθρώπινη νόησι εκείνη φράσι, που είπε πάνω στόν Σταυρό, πώς τον είχε εγκαταλείψει ο Θεός (Μτ.κζ', 46). 'Ετσι είναι και το Πνεύμα πάντα μαζί του, γιατί το Πνεύμα είναι αγάπη, που ενώνει Πατέρα και Υιό μεταξύ τους, και που έκανε τον Υιό να ενανθρωπίσει. Εν τούτοις "έρχεται το πνεύμα επ' αυτόν", όπως επίσης εκείνος θα το "στείλει"  στούς δικούς του "από του Πατρός".

 

Σύ γαρ Θεός ών απερίγραπτος,

άναρχός τε και ανέκφραστος,

ήλθες απί της γής,

μορφήν δούλου λαβών,

εν ομοιώματι ανθρώπων γενόμενος...

Ο Ιορδάνης εστράφη εις τα οπίσω,

ορών τον Αόρατον οραθέντα,

τον Κτίστην σαρκωθέντα,

τον Δεσπότην εν δούλου μορφή.

Ο Ιορδάνης εστράφη εις τα οπίσω,

και τα όρη εσκίρτησαν,

Θεόν εν σαρκί καθορώντα,

και νεφέλαι φωνήν έδωκαν,

θαυμάζουσαι τόν παραγενόμενον,

 φώς εκ φωτός, Θεόν αληθινόν εκ Θεού αληθινού,

δεσποτικήν πανήγυριν σήμερον ορώντες...

Εις τα Άγια Θεοφάνεια
του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού
Από το ποίημα

Σωφρονίου Πατριάρχου Ιεροσολύμων

 

Εδώ σταματά το μυαλό μας, αν και διαισθάνεται, πως εδώ πρόκειται για μια πραγματικότητα, που είναι πραγματικότης πιό πολύ από κάθε άλλη και πως έχομε μπροστά μας μια αλήθεια, που είναι αληθινή πιό πολύ απ' όλες. Αυτό όμως δεν πρέπει να μας αφήσει να παρασυρθούμε σε δημιουργήματα της λογικής, που είναι φαινομενικά, και σε αισθήματα και λέξεις, που μέσα τους δεν έχουν καμμιά ουσία. Όλ' αυτά αποτελούν  μυστήριο, είναι το μυστήριο  του Τριαδικού Θεού που έγινε άνθρωπος. Δε μπορούμε να το διαπεράσουμε και η ομολογία της αδυναμίας μας αυτής ισχύει για ό,τι θα λεχθεί σχετικά με το πρόσωπο του Ιησού.

Το Άγιον Πνεύμα κατεβαίνει πάνω στον Ιησού και στην ακατάληπτη αυτή συνάντηση, στο θεϊκό πλούτο που ξεχύνεται εκείνη τη στιγμή, ακούονται τα λόγια της πατρικής αγάπης, που το κατά Λουκάν τα έχει στό δεύτερο πρόσωπο "συ ει ο υιός μου ο αγαπητός, εν σοί ηυδόκησα" ( Λκ. γ',22).

[...]

Από το βιβλίο " Ο Κύριος "

του Romano Guardini

*******

 

Τριάς υπερούσιε, υπεράγαθε,

υπέρθεε, παντοδύναμε, παντεπίσκοπε,

αόρατε, ακατάληπτε'

Δημιουργέ των νοερών ουσιών και των λογικών φύσεων,

η έμφυτος αγαθότης, το Φώς το απρόσιτον,

το φωτίζον πάντα άνθρωπον ερχόμενον εις τον κόσμον,

λάμψον καμοί τω αναξίω δούλω σου'

φώτισόν μου της διανοίας τα όμματα,

 όπως ανυμνήσαι τολμήσω την άμετρον ευεργεσίαν και δύναμιν...
 

 

 

Μέγας εί Κύριε και θαυμαστά τα έργα σου,

και ουδείς λόγος εξαρκέσει

πρός ύμνον των θαυμασίων σου...

Εις τα Άγια Θεοφάνεια
του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού
Από το ποίημα

Σωφρονίου Πατριάρχου Ιεροσολύμων

****

Υάκινθος

Θεολογική προσέγγιση της εικόνος της Βαπτίσεως του Κυρίου

πηγή : KANDYLAKI

 

του Αρχιμανδρίτη Σεραφείμ Ατματζίδη,

Καθηγούμενου Ιεράς Μονής Παναγίας Σουμελά

Η τέχνη για την Ορθόδοξη Εκκλησία είναι μία από τις μεθόδους που χρησιμοποιεί για να προβάλλει την Θεολογία της και να διδάξει τον Ευσεβή λαό της. Μέσα στην Εκκλησία μας οι βυζαντινές εικόνες, οι τοιχογραφίες και οι ψηφιδογραφίες, οι οποίες απεικονίζουν διάφορες θεματολογίες έχουν την μοναδική ικανότητα να διδάξουν άφωνες λόγου αλλά μέσα από την ικανή και αλληγορική απεικόνιση τον πιστό λαό με χρώματα, συμβολισμούς και σχέδια.

Μιας τέτοιας αληθινής και αλληγορικής απεικόνισης εικόνα, η οποία ουσιαστικά διαλαλεί την Τριαδικότητα του αληθινού Θεού είναι και αυτή των Θεοφανείων.

Η εορτή των Θεοφανείων, με τις υπάρχουσες ιστορικές μαρτυρίες, μετά την εορτή της Αναστάσεως είναι η αρχαιότερη και μία από τις μεγαλύτερες εορτές της Ορθοδοξίας. Κατά την ημέρα αυτή η Εκκλησία βιώνει το μεγάλο γεγονός της Βαπτίσεως του Κυρίου και παράλληλα την φανέρωση της Αγίας Τριάδος.

Το κυρίως θέμα της εικόνας είναι ο Κύριος. Ο Χριστός καθώς στέκεται στο μέσον του Ιορδάνου, αποτυπώνεται άλλοτε γυμνός και άλλοτε με ένα λευκό ένδυμα γύρω από τη μέση Του. Παρατηρώντας κανείς τον Χριστό διακρίνει μια λεπτότητα και έναν ασκητισμό στο μη σαρκώδες σώμα Του. Ο Κύριος εντός του ποταμού, του οποίου μέχρι εκείνη την στιγμή τα νερά δεν ήταν αγιασμένα και θύμιζαν τον θάνατο(1), στέκει δυναμικά έχοντας το χέρι Του σε στάση ευλογίας και γίνεται αιτία, κατά τον άγιο Ιωάννη τον Δαμασκηνό, αυτός ο «υγρός τάφος» να καθαρίσει την αμαρτία(2) και όλο τον παλαιό Αδάμ να τον αναγεννήσει μέσα σε αυτόν. Με την στάση Του αυτή δείχνει να ευλογεί τα νερά ώστε να ετοιμαστούν και με την είσοδό Του μέσα σε αυτά να γίνουν ύδατα βαπτίσματος, αγιασμένα και σωτήρια. Κατανοούμε λοιπόν πως ο Κύριος δεν αγιάσθηκε από τα νερά του Ιορδάνη αλλά ο Ίδιος τα αγίασε με την αποδοχή της ταπεινής αυτής Του πράξης. Αγιάζονται τα νερά του Ιορδάνη από τον Κύριο διότι ο ίδιος δεν είχε ανάγκη βαπτίσεως, γιατί Αυτός είναι απ’ αρχής αγνός και άμωμος. Το βάπτισμα το οποίο δέχεται ο Κύριος από τον Πρόδρομο είναι βάπτισμα ταπείνωσης: «ἦλθεν… καὶ πρὸς τὸν δοῦλον αἰτῶν τὸ Βάπτισμα, δουλοπρεπῶς ἐφίσταται…»(3), παράλληλα όμως είναι και βάπτισμα παραδειγματισμού διότι είναι ένα ακόμη δείγμα σεβασμού προς τον άνθρωπο και μία ακόμη από τις πολλές αποδείξεις της υπέρτατης αγάπης Του προκειμένου να γίνει Αυτός αιτία σωτηρίας του ανθρώπου: «Ἰδοὺ ἡ κάθαρσις, ἰδοὺ ἡ λύτρωσις, ἡ ἀνάπλασις πάντων…»(4). Άλλωστε και η προτροπή Του προς τον Τίμιο Πρόδρομο αποδεικνύει του λόγου το αληθές: «ἀποκριθεὶς δὲ ὁ Ἰησοῦς εἶπεν πρὸς αὐτόν, ἄφες ἄρτι, οὕτως γὰρ πρέπον ἐστὶν ἡμῖν πληρῶσαι πᾶσαν δικαιοσύνην»(5). Με τον τρόπο αυτό το βασικό στοιχείο της φύσης και του ανθρώπου το οποίο είναι το νερό, δια της βαπτίσεως του Κυρίου αγιάζεται και λαμπρύνεται και μαζί με αυτό ολόκληρη η πλάση, λογική και άλογη, έμψυχη και άψυχη. Δικαίως ο ιερός ψαλμωδός προτρέπει: «Χόρευε ἡ κτίσις αἰσθομένη, Θεοῦ τὴν ἁγίαν ἐπιφάνειαν∙… ἐπέστη, ὁ ταῖς εὐλογίαις, ὑμᾶς Χριστὸς λαμπρύνων»(6).

Ένα άλλο σημαντικό στοιχείο της εικόνος είναι η στάση του Κυρίου εντός του Ιορδάνου. Μία στάση η οποία υποδηλώνει κίνηση. Παρατηρούμαι πως το ένα πόδι του Κυρίου δείχνει να κινείται προς τα εμπρός κι αυτό διότι είναι πιο μπροστά από το άλλο. Αυτό μαρτυρεί τρόπον τινά την διάθεσή Του να υπακούσει στην εντολή-παράκληση την οποία Του αναπέμπει ο άνθρωπος λέγοντάς Του πως μόνον Εσύ μπορείς: «ἵνα ἐπιστρέψῃς κόσμον ἐκ πλάνης, καὶ σώσῃς τὰς ψυχὰς ἡμῶν»(7). Σε αυτή Του όμως την δημόσια παρουσία και δράση πρωτίστως πρέπει να δεχθεί το βάπτισμα ως άνθρωπος και έπειτα να οδηγηθεί: «εἰς τὴν ἔρημον ὑπὸ τοῦ πνεύματος»(8), έτσι ώστε: «πειρασθῆναι ὑπὸ τοῦ διαβόλου»(9) να καταστεί έτοιμος για να βγει και να οδηγηθεί στον δημόσιο αγώνα Του: «ἵνα σωθῇ ὁ κόσμος δι’ αὐτοῦ»(10). Αξιοπρόσεκτη επίσης είναι η μαρτυρία και η ομολογία του Τιμίου Προδρόμου ο οποίος βλέποντάς Τον να πλησιάζει λέει το «ἴδε ὁ ἀμνὸς τοῦ Θεοῦ ὁ αἴρων τὴν ἁμαρτίαν τοῦ κόσμου»(11) και η οποία ουσιαστικά καταμαρτυρεί το ποιος είναι Αυτός ο οποίος πλησιάζει στο βάπτισμα.

Μέσα στον ποταμό γύρω από τον Χριστό κολυμπούν ψάρια, ενώ ξεχωρίζουν κάτω δεξιά και αριστερά δύο πρόσωπα. Μία γυναίκα η οποία είναι στολισμένη με βασιλικό στέμμα και κρατά σκήπτρο κι ένας άντρας ηλικιωμένος ο οποίος κρατά μία στάμνα-υδρία μέσα από την οποία τρέχει άφθονο νερό. Τόσο η γυναίκα όσο και ο άντρας βρίσκονται καθισμένοι πάνω σε μεγάλα ψάρια «θηριόμορφα». Η παρουσία και των δύο έχει αλληγορική σημασία και η μεν συμβολίζει την Ερυθρά θάλασσα, ο δε συμβολίζει τον Ιορδάνη ποταμό(12).

Κατά την Βάπτιση του Κυρίου έχουμε φανέρωση της Αγία Τριάδος: «Τριάδος ἡ φανέρωσις, ἐν Ἰορδάνῃ γέγονεν∙»(13) εξ ου και η γιορτή ονομάζεται Θεοφάνεια. Το αγιογραφημένο χέρι στο επάνω μέρος της εικόνας υποδηλώνει την παρουσία του Θεού Πατέρα με μία ευλογούσα παλάμη εξερχόμενη μέσα από ένα ημικύκλιο το οποίο αναπαριστά τον ουρανό. Από το ημικύκλιο αυτό φεύγουν-εκχέονται ακτίνες φωτός οι οποίες φωτίζουν ένα περιστέρι. Αυτή είναι η χαρακτηριστική αγιογραφημένη αποτύπωση της Αγίας Τριάδας. Με τον τρόπο αυτό ο λόγος του Θεού Πατέρα ο οποίο μαρτυρεί την θεότητα του Υιού: «οὗτός ἐστιν ὁ υἱός μου ὁ ἀγαπητός, ἐν ᾧ εὐδόκησα»(14), φαίνεται στο χέρι το οποίο ευλογεί, το Άγιο Πνεύμα στις ακτίνες και στο λευκό περιστέρι, ενώ το δεύτερο πρόσωπο της Αγίας Τριάδος είναι παρόν με την αποδοχή της βαπτίσεώς Του. Ο Πατέρας μαρτυρεί την θεότητα του Υιού Του: «ὁ μὲν γὰρ Πατήρ, ἐναργῆ μαρτυρίαν τῷ συγγενεῖ ἐπεφώνησε»(15), ο Υιός αποδέχεται διά της βαπτίσεως να απαλλάξει τον κόσμο από τα δεσμά της αμαρτίας και του σατανά: «ὁ Υἱὸς τὴν ἄχραντον κορυφὴν τῷ Προδρόμῳ ὑπέκλινε, καὶ βαπτισθείς, τὸ ἀνθρώπινον ἐκ δουλείας ἐρρύσατο»(16), «τὸ Πνεῦμα περιστερᾶς ἐν εἰκόνι κατέπτη οὐρανόθεν·»(17) και βεβαιώνει «τοῦ λόγου τὸ ἀσφαλές»(18) και εδραιώνει το απαρασάλευτο της αληθινής πίστεως, θεμέλιο.

Το δεύτερο σημαντικό πρόσωπο της εικόνος είναι ο Τίμιος Πρόδρομος, είναι αυτός ο οποίος έπαιξε μεγάλο ρόλο στο απολυτρωτικό έργο του Κυρίου από τον οποίο έλαβε «δουλικὸν Βάπτισμα»(19) πριν προχωρήσει στην δημόσια δράση και παρουσία Του. Ο Τίμιος Πρόδρομος βρίσκεται στα αριστερά της εικόνος υποκλινόμενος ταπεινά εμπρός στον βαπτιζόμενο Κύριο. Το δεξί του χέρι αγγίζει την κεφαλή του Κυρίου, ενώ το αριστερό του βρίσκεται σε στάση δέησης. Στο παρουσιαστικό του βλέπει κανείς τον ασκητισμό και την αυστηρότητα του βίου του. Κεφάλι αναμαλλιασμένο, γένι αραιό και άτακτο, λεπτά και άσαρκα άκρα και αυστηρή ασκητική έκφραση προσώπου. Το ότι ήταν: «ἐνδεδυμένος τρίχας καμήλου»(20) και είχε: «ζώνην δερματίνην περὶ τὴν ὀσφὺν αὐτοῦ»(21) καθώς επίσης το ότι πορευόταν στην ζωή του: «ἐσθίων ἀκρίδας καὶ μέλι ἄγριον»(22) δείχνουν το ασκητικό του μεγαλείο καθώς επίσης το μελαμψό και λιπόσαρκο του προσώπου μαρτυρεί τον καύσωνα και το τραχύ της ερήμου.

Ακριβώς δίπλα του υπάρχει ένα δέντρο μέσα στα κλαδιά του οποίου βρίσκεται ακουμπισμένος ένας πέλεκυς. Αυτός συμβολίζει τα λόγια του Τιμίου Προδρόμου: «ἤδη δὲ ἡ ἀξίνη πρὸς τὴν ῥίζαν τῶν δένδρων κεῖται• πᾶν οὖν δένδρον μὴ ποιοῦν καρπὸν καλὸν ἐκκόπτεται καὶ εἰς πῦρ βάλλεται»(23). Μας προειδοποιεί αλληγορικά ο προδρομικός λόγος πως κάθε άκαρπο δέντρο, δηλαδή κάθε άνθρωπος ο οποίος δέχθηκε το τάλαντό του αλλά δεν το εργάσθηκε σωστά, ως άκαρπο δέντρο θα κοπεί και θα οδηγηθεί στο αιώνιο πυρ και την τιμωρία. Θα οδηγηθεί ουσιαστικά στην αποκοπή της κοινωνίας μετά του Θεού.

ότι έγινε αιτία της Τριαδικής αποκάλυψης Τέλος στην δεξιά πλευρά της εικόνας υπάρχει μια ομάδα Αγγέλων, οι οποίοι έχουν τα χέρια τους προτεταμένα και καλυμμένα με υφάσματα δείχνοντας, με την στάση τους αυτή, την προθυμία τους να διακονήσουν τον Κύριό τους και κατ’ επέκταση στο πρόσωπό Του όλο το ανθρώπινο γένος. Στα πρόσωπά τους είναι αποτυπωμένη μια χαρμόσυνη απορία. Είναι σα να ομολογούν: «Τί τὸ ξένον τοῦτο θέαμα;… ὁ λίμνας καὶ ποταμούς, ποιήσας προστάγματι, τὰ Ἰορδάνια, ρεῖθρα ἔρχεται, περιβαλέσθαι∙ τούτοις γάρ, τὸν Ἀδὰμ ἀνακαινίζει.»(24).

Κλείνοντας να τονίσουμε πως η όλη αγιογραφική αποτύπωση της Βαπτίσεως του Κυρίου στον Ιορδάνη ποταμό μας οδηγεί στην αποδοχή της φανέρωσης της Αγίας Τριάδος και στην προσκύνηση Της. Κατά την ημέρα των Θεοφανείων ο πρόθυμα προσερχόμενος στο Ναό πιστός δεν διδάσκεται μόνον από την θεολογία της εικόνας να γίνεται προσευχητικά μέτοχος της Χάριτος της Αγίας Τριάδος, αλλά καλείται εν ελευθερία να ζήσει εν Χριστώ και να καταστήσει την καρδιά του χώρο και κατοικητήριο του Θεού προγευόμενος του Παραδείσου. Η σωτηρία μας είναι γεγονός αληθινό κάτω από την προϋπόθεση της αποδοχής του γεγονότος ότι ο Υιός του Θεού έλαβε σάρκα ανθρώπου, και φανέρωσης και ότι ο Πατέρας προσελκύει προς τον Υιό Του τους ανθρώπους «οὐδεὶς δύναται ἐλθεῖν πρός με, ἐὰν μὴ ὁ πατὴρ ὁ πέμψας με ἑλκύσῃ αὐτόν»(25).

Φτάσαμε στο τέλος του δωδεκαημέρου γευόμενοι το μεγαλείο της ταπείνωσης του Υιού και Λόγου μέσα από την φάτνη, την περιτομή και την Βάπτισή Του και παρ’ ότι μπορεί να πει κανείς πως είναι όλα ασύλληπτα για τον ανθρώπινο νου, εν τούτοις είναι η μόνη αλήθεια η οποία οδηγεί στη σωτηρία του ανθρώπου. Να ευχηθούμε να μας φωτίζει ο Επιφανής Θεός να κατανοούμε την παρουσία Του στη ζωή μας, να διαβιούμε πάντα ευχαριστιακά και να αποδεχθούμε την: «δι᾽ ὕδατος καὶ Πνεύματος»(26) ανακαίνισή μας η οποία: «τὴν παλαιωθεῖσαν φύσιν ὑπὸ τῆς ἁμαρτίας»(27) την οδήγησε και πάλι στην κοινωνία μαζί Του.

Χρόνια πολλά και ευλογημένα.

Υποσημειώσεις

(1) Στην Παλαιά Διαθήκη κατά τον κατακλυσμό στην εποχή του Νώε έχουμε μία μεταφορική και κυριολεκτική αποτύπωση του θανάτου.
(2) Ο άγιος Κύριλλος Ιεροσολύμων αναφέρει: «Καταβάς ἐν ὕδασιν ἔδησε τόν ἰσχυρόν».
(3) Τροπάριο προεόρτιο θ’ ωδής 3ης Ιανουαρίου.
(4) Τροπάριο προεόρτιο δ’ ωδής 4ης Ιανουαρίου.
(5) Ματθαίος Γ’, 15.
(6) Τροπάριο προεόρτιο η’ ωδής 3ης Ιανουαρίου.
(7) δοξαστικό αίνων 6ης Ιανουαρίου)
(8) Ματθαίος Δ’, 1.
(9) Οπ. π.
(10) Ιωάννης Γ’, 17.
(11) Ιωάννης Α’, 29.
(12) • Τα πρόσωπα αυτά αποτυπώνονται αγιογραφικά σύμφωνα με τον λόγο του Δαυίδ: «ἡ θάλασσα εἶδε καὶ ἔφυγεν, ὁ Ἰορδάνης ἐστράφη εἰς τὰ ὀπίσω•» (Ψαλμός ΡΙΓ’, 3).
• Άξια προσοχής είναι και η αλληγορική προσέγγιση την οποία κάνει ο ιερός Χρυσόστομος σε ό,τι αφορά τον Ιορδάνη ποταμό. Ο ποταμός έχει δύο μεγάλες πηγές την μία την ονομάζει Ιόρ και την άλλη Δαν. Αυτές οι δύο δημιουργούν δύο μικρά ποτάμια των οποίων η συνένωση δημιουργεί τον Ιορδάνη, ο οποίος με την σειρά του φτάνει και χύνεται στην Νεκρά θάλασσα. Ο ποταμός Ιορδάνης είναι ο τύπος του ανθρωπίνου γένους. Οι δύο πηγές συμβολίζουν τον Αδάμ και την Εύα είναι οι δύο πηγές από τις οποίες προήλθες το ανθρώπινο γένος. Και το γένος προς τα πού πήγε; Στη νέκρωση και τον θάνατο, όπως ο Ιορδάνης στη Νεκρά Θάλασσα. Ήρθε όμως ο Υιός του Θεού, που πόνεσε για την αθλιότητα του ανθρωπίνου γένους, κι έγινε άνθρωπος, κι έπαθε επάνω στο σταυρό, και κατήργησε, με τον θάνατό Tου, τον θάνατο. Έτσι χάρισε στους ανθρώπους τη ζωή και τους επέστρεψε προς τα πίσω, τους έκανε να μη τρέχουν πια προς τη νέκρωση και τον θάνατο, αλλά προς την αφθαρσία. Αυτός είναι ο λόγος, που ο Απόστολος Παύλος λέει, ότι «ὅσοι ἐβαπτίσθημεν εἰς Χριστὸν Ἰησοῦν, εἰς τὸν θάνατον αὐτοῦ ἐβαπτίσθημεν» (Ρωμ. ΣΤ’, 3).
(13) Τροπάριο εόρτιο η’ ωδής.
(14) Ματθαίος Γ’, 17.
(15) Ιδιόμελο Γ’ Ώρας Θεοφανείων, ήχος δ’.
(16) Οπ. π.
(17) Οπ. π.
(18) Απολυτίκιο Θεοφανείων.
(19) Ιδιόμελο τροπάριο ακολουθίας Μεγάλου Αγιασμού.
(20) Μάρκος Α’, 6.
(21) Οπ. π.
(22) Οπ. π.
(23) Ματθαίος Γ’ 10.
(24) Τροπάριο προεόρτιο, Ωδή ζ’, 3ης Ιανουαρίου.
(25) Ιωάννης ΣΤ’, 44.
(26) Ευχή Μεγάλου Αγιασμού, ποίημα αγίου Σωφρονίου Πατριάρχου Ιεροσολύμων.
(27) Οπ. π.