Φιλοκαλία- Κολλυβάδες

 

Η 'Εκδοση

(μέρος πρώτο)

[...] Τι είδους βιβλίο είναι η Φιλοκαλία; Η πρώτη της έκδοση, το 1782, κλείνει με μια σελίδα 

στα ιταλικά: είναι η licenza, δηλαδή η άδεια δημοσίευσης την οποία υπογράφουν 

οι Ρωμαιοκαθολικοί λογοκριτές

του Πανεπιστημίου της Πάδοβα. Στην άδεια αυτή γράφουν ότι το βιβλίο δεν περιέχει τίποτε 

αντίθετο στην αγία καθολική πίστη, (...) καθώς και τίποτε ενάντια στίς αγαθές αρχές 

και συνήθειες (...).

Ωστόσο, παρόλο που η Φιλοκαλία φέρει αυτήν την ρωμαιοκαθολική σφραγίδα, δεν παύει 

να αποτελεί

  εντελώς ορθόδοξο βιβλίο. Οι τριάντα έξι διαφορετικοί συγγραφείς, τα κείμενα των οποίων

  περιλαμβάνονται και τα οποία χρονολογούνται απο τον 4ο ως τον 15ο αιώνα, είναι

  όλοι 'Ελληνες

  εκτός από έναν, τον άγιο Ιωάννη τον Κασσιανό, ο οποίος ήταν επίσης γνωστός

 ως Κασσιανός ο Ρωμαίος και ο οποίος συνέγραψε το έργο του στα λατινικά.

Αυτή η εξαίρεση είναι περισσότερο φαινομενική παρά πραγματική, καθώς ο Κασσιανός 

ανατράφηκε στη Χριστιανική Ανατολή και υπήρξε μαθητής του Ευαγρίου του Ποντικού,

που φοίτησε κοντά στους Πατέρες της Καππαδοκίας.

Ποιοί ήταν ωστόσο οι εκδότες της Φιλοκαλίας;

Στη σελίδα τίτλου της έκδοσης του 1782 αναγράφεται με μεγάλα στοιχεία το όνομα του 

χορηγού  που κατέστησε δυνατή την έκδοση του έργου: ...δια δαπάνης του Τιμιωτάτου,

  και ΘεοσεβεστάτουΚυρίου Ιωάννη Μαυρογορδάτου.(..) Ωστόσο, ούτε στη σελίδα τίτλου,

ούτε στις 1.206  σελίδες  της αρχικής έκδοσης γίνεται οποιαδήποτε αναφορά στους 

εκδότες του έργου.

Στην πραγματικότητα όμως δεν υπάρχει αμφιβολία για την ταυτότητά τους: πρόκειται 

για τον άγιο Μακάριο Κορίνθου (1731-1805) και τον άγιο Νικόδημο τον Αγιορείτη(1749-1809),

που ήταν και οι δύο μέλη του Κινήματος των Κολλυβάδων.[...]

Κολλυβάδες

[…] Οι  Κολλυβάδες  πρότειναν, λοιπόν ένα  μακρόπνοο και  ριζικό  πρόγραμμα ressourcement, δηλαδή  επιστροφής  στις  αυθεντικές  ρίζες του  Ορθόδοξου Χριστιανισμού. Αυτό το πρόγραμμα  είχε  τρία  βασικά  σκέλη. Κατά  πρώτο  λόγο, όσον αφορά  στη  λατρεία, οι  Κολλυβάδες  τόνιζαν  τη  σημασία  τη  πίστης  στη  λειτουργική  παράδοση  της  Εκκλησίας. Μεταξύ  άλλων, επέμεναν  στη  τέλεση  των  μνημοσύνων  την  καθορισμένη  από  την  Εκκλησία  ημέρα, δηλαδή  το Σάββατο και  όχι  την  Κυριακή. Από  εκεί  προήλθε  και  η  ονομασία Κολλυβάδες που  τους  αποδόθηκε. Αυτό  όμως  ήταν  ένα  θέμα  ήσσονος  σημασίας. Πολύ  πιο  σημαντική  ήταν  η  έμφαση  που  έδιναν  στη  συχνή  μετάληψη  της  Θείας  Κοινωνίας. Στο  θέμα  αυτό  πολλοί  ήταν εκείνοι  που  αντιτάχθηκαν έντονα  πετυχαίνοντας  τελικά  το  διωγμό  και  την  εξορία  των  Κολλυβάδων.  Κατά δεύτερο λόγο,  οι Κολλυβάδες  ενδιαφέρονταν  για  μιά  Πατερική  αναγέννηση  της  θεολογίας. Για το  σκοπό αυτό ξεκίνησαν  ένα  φιλόδοξο  εκδοτικό  πρόγραμμα, στο οποίο  η  έκδοση  της  Φιλοκαλίας έπαιξε  αποφασιστικό  ρόλο.  Κατά τρίτο  λόγο, από  ολόκληρη  την  Πατερική  κληρονομιά  έδωσαν ιδιαίτερη  έμφαση  στη  διδασκαλία  του  ησυχασμού  και  ιδιαίτερα  στο  έργο  του  Αγίου Συμεών  του Νέου Θεολόγου, τον 11ο αιώνα, και  του Αγίου Γρηγορίου  του Παλαμά, τον 14ο  αιώνα. Η ησυχαστική παράδοση  αποτελεί  τη  ζώσα  και  σφύζουσα  καρδιά  της Φιλοκαλίας και  προσδίδει  σε  αυτό  το  πολλυσυλλεκτικό  έργο  ενιαίο χαρακτήρα....Οι Κολλυβάδες  στράφηκαν  πρός  τους  Πατέρες,  αντιμετωπίζοντας  τους  όχι ως  αρχαιολογικά  κειμήλια ενός μακρινού  παρελθόντος, αλλά  ως  ζωντανούς  οδηγούς  των  συγχρόνων  τους Χριστιανών. 'Ηλπιζαν  ότι  η  Φιλοκαλία δεν  θα  έμενε  στα  ράφια  των  επιστημόνων, αλλά ότι  θα  άλλαζε  τη  ζωή  των  ανθρώπων. 'Ετσι , λοιπόν ο  πρώτιστος  στόχος  της Φιλοκαλίας ήταν  πρακτικός.
     Κατά  την  ίδια  έννοια  σημαντικό  είναι  το  γεγονός ότι  οι  άγιοι Νικόδημος  και  Μακάριος   δεν  προόριζαν  τη  Φιλοκαλία  αποκλειστικά  για μοναχούς, αλλά  και  για  λαϊκούς' όχι  μόνον  για  ειδικούς, αλλά  για  όλους  τους  Χριστιανούς. Το  βιβλίο  προοριζόταν, όπως  αναφέρεται  χαρακτηριστικά  στη  σελίδα  τίτλου, εις  κοινήν  των Ορθοδόξων  ωφέλειαν.[...]  Στον  πρόλογό  του  ο  άγιος Νικόδημος ο  Αγιορείτης  δηλώνει  καθαρά  ότι  το  έργο  προορίζεται  για όλους: πάντες  όσοι  κλήσεως  Ορθοδόξου  τυγχάνετε  μέτοχοι,συνάμα  λαϊκοί  τε  και  μοναχοί.  Ειδικώτερα  ο  'Αγιος Νικόδημος  αναφέρει ότι η  προτροπή  του  Αγίου Παύλου, αδιαλείπτως προσεύχεσθε (Α'Θεσ.5:17), δεν  αφορά  μόνον  σε ερημίτες  που  ασκητεύουν  σε  σπηλιές ή  στις  κορυφές  των  βουνών, αλλά  και  σε  έγγαμους  Χριστιανούς  με  οικογενειακές  υποχρεώσεις, σε αγρότες, εμπόρους, δικηγόρους, ακόμη και βασιλείς...και  βασιλείς  αυτοί, και  εν  βασιλείοις διατρίβοντες.
Είναι μια παγκόσμια προτροπή.  Το κάλλιστο  ανήκει σε όλους.[...]
(συνεχίζεται)

Από  την  διάλεξη  με  τίτλο:

"Η  εσωτερική  ενότητα  και  η  επίδραση  της  Φιλοκαλίας
σε  Ανατολή  και  Δύση"

του Επισκόπου Διοκλείας π. Κάλλιστου Ware

Κοινωφελές  'Ιδρυμα  Αλέξανδρος  Σ. Ωνάσης

 πηγή:Υάκινθος